ایران در سال 2040 با شدیدترین تنش آبی مواجه خواهد شد

نشریه آمریکایی « کریستین ساینس مانیتور» در گزارشی قابل تامل به مساله جنگ آب در جهان پرداخت و نوشت، کارشناسان می گویند افزایش جمعیت در جهان و کاهش عرضه آب قابل استفاده موجب خواهد شد تقاضای جهانی برای آب در چنده دهه آینده به شدت افزایش یابد.بر اساس ارزیابی موسسه منابع جهانی (World Resources Institute) مجموعه ای از مدل های آب و هوایی و حالات مختلف اجتماعی و سیاسی، احتمال بروز تنش های آبی در 167 کشور جهان، تا سال های 2020 ، 2030 و 2040 میلادی مورد بررسی قرار گرفته است و براساس یافته های ما 33 کشور تا سال 2040 میلادی با بالاترین تنش آبی مواجه خواهند شد .براساس یافته های این موسسه بین المللی سطح بالایی از تنش آبی در 14 کشور در حوزه خاورمیانه و منطقه شمال آفریقا به وقوع خواهد پیوست.

به گفته محققان، خاورمیانه منطقه ای است که حداقل آب را دارد زیرا از آب های زیرزمینی به شدت استفاده می کند، آب دریاها را شیرین می کند و در آینده قابل پیش بینی با چالش های زیادی در مورد آب مواجه است.ایران، بحرین، کویت، قطر، امارات، فلسطین، عربستان سعودی، عمان، لبنان، عراق، اردن، لیبی، الجزایر ، سوریه و تونس از جمله کشورهایی هستند که تا سال 2040 میلادی با شدیدترین تنش آبی مواجه خواهند شد.به موجب یافته های این موسسه، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، قرقیزستان، مراکش، قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان نیز در زمره کشورهایی با تنش آبی یادشده قرار دارند.موسسه منابع جهانی بر این باور است که با توجه به تنش های آبی در پیش رو، بخش های کشاورزی، اقتصادی و جوامع کشورهای یادشده بیش از شرایط کنونی ممکن است مورد آسیب قرار گیرند.

نویسندگان گزارش موسسه منابع جهانی گفتند:« تقاضای جهانی برای آب احتمالا در چند دهه آینده با توجه به افزایش جمعیت و تقاضا، روند افزایشی خواهد شد و این مساله شمار بیشتری از ساکنان مناطق روستایی به سوی شهرها سوق می دهد که این مساله قادر است فشار زیادی بر طبقات متوسط این جوامع برای دستیابی به مواد غذایی و برق وارد سازد.این نویسندگان می افزایند، هنوز کاملا آثار تغییرات آب وهوایی که می تواند سبب بروز خشک سالی و یا ترسالی در کشورهای مختلف جهان شود، مشخص نشده است اما براساس شواهد موجود بخشی هایی از اروپا با بدترین خشک سالی از سال 2003 میلادی مواجه بوده اند.به گفته این نویسندگان، بخش هایی از چین، هند و آمریکا بخصوص مناطق جنوب غربی این کشور، تا سال 2020 میلادی با تنش های آبی مواجه خواهند شد.براساس گزارش موسسه منابع جهانی، برخی از کشورهای جهان ازجمله شیلی، نامیبیا و بوتسوانا از هم اکنون با تنش های شدید آبی به دلیل خشک سالی مواجه هستند.

تنش آبی ، نقطه آغاز جنگ داخلی سوریه

نکته قابل ظریفی که در گزارش منتشر شده اشاره به جنگ داخلی سوریه و رویکرد داعش است. به نوشته این کارشناسانآنها افزودند کمبود آب عامل اصلی در جنگ داخلی سوریه در سال 2011 بود. «خشکسالی و کمبود آب در سوریه موجب نارضایتی مردم شد و به ناآرامی ها کمک کرد و کشور را به جنگ داخلی کشاند.»«گلدمن سَکس»، آب را «نفتِ قرن آینده» نامیده است. مناقشه بر سر آب معمولاً به صورت کوچک و محلی آغاز می‌شود، مثلِ اعتراضاتی که امسال در سائوپائولو به کمبود آب صورت گرفت. اما با کمتر شدن مایۀ حیات، اعتراضات مدنی کوچک می‌تواند به سرعت گسترش یابد.در واقع خیلی ها نمی دانند،آشوبی که منجر به جنگ چند ملیتی و تولد تروریست های تکفیری داعش شد از اعتراض به آب آغاز شد. تنش و آغاز جنگ داخلی سوریه زمانی آغاز شد که تعدادی جوان در شهر درعا در جنوب سوریه در حال شعارنویسی با اسپری علیه نحوۀ تقسیم آب توسط فرماندار، دستگیر شدند. دستگیری و برخورد نادرست این جوانان، طاقت قبایلی که این جوانان متعلق با آنها بودن را طاق کرد. این داستان مشابهت زیادی با انقلاب یمن دارد که شهر تاییز که با شدیدترین کمبود آب در این کشور روبه‌روست، آغاز شد.

داعش که به نوعی تحت حمایت رژیم صهیونیستی و شاهزاده های تکفیری ایجاد شده است در استراتژی های خود بیش از هر موضوعی به اهمیت آب و احتمال وقوع جنگ آب در آینده آگاهی دارد. شهر رقه که پایگاه اصلی داعش محسوب می‌شود تنها چهل کیلومتر با اصلیترین ذخیرۀ آبی شکل گرفته به مدد رود فرات، یعنی دریاچۀ اسد، فاصله دارد. اقتصاد رقه از دیرباز متکی بر کشت پنبه به مدد ذخایر آبی این دریاچه بوده است. این دریاچه به لطف ساخت سد “طبقا” به کمک روسها در سال 1973 شکل گرفته است و طراحی آن به شکلی است که آب 2500 مایل مربع زمین زراعی را تامین کند.

آگوست سال گذشته، داعش برای در اختیار گرفتن بزرگترین سد عراق که بر راه دجله واقع شده و در موصل است، به شدت جنگید. جنگجویان این گروه، همچنین کنترل دو سد بر روی فرات را یکی در فلوجه و دیگری در حدیثه را در اختیار گرفته بودند. در همۀ این موارد، حملات هوایی آمریکا لازم بود تا نیروهای داعش محبور به عقب نشینی شوند، و با ارزش بالایی که این گروه تروریستی برای سدهای بین النحرین قائل است، احتمال هدف قرار گرفتن این سدها و سدهای دیگر در آینده همچنان بالاست.

جنگ جهانی سوم ، جنگ آب

بیش از 45 درصد از خشکی های زمین و 60 درصد از کل آب های شیرین این کره خاکی، توسط 276 حوضه آبریز مشترک بین المللی پوشانده شده است که بین حدود 148 کشور دنیا مشترک هستند. زندگی نزدیک به 40 درصد از مردم دنیا به این رودخانه های بین المللی و منابع آب مشترک وابسته است.کمیته بین المللی صلیب سرخ در ماه مارس نسبت به درگرفتن جنگ در خاورمیانه بر سر آب هشدار داد. «رابرت ماردینی» مسئول تیم شمال آفریقا و خاورمیانه در کمیته بین المللی صلیب سرخ می گوید: «اکنون زمانی است که طرف های درگیر در مناقشه باید فورا حمله به سیستم های آبرسانی را متوقف کنند. دسترسی به منابع آب نباید به عنوان تاکتیکی بر ضد دشمنان و یا تقویت مواضع در مذاکرات مورد استفاده قرار گیرد. آب باید برای در دسترس همه باشد.»

در50سال گذشته37مورد خشونت بین کشورها برسر آب گزارش شده است که همه آنها جز7مورد به خاورمیانه مربوط می شود؛ چنان که طبق اعلام مطالعات سازمان ملل متحد کمبود آب مشکلی حاد در سراسر خاورمیانه است.یکی از عوامل تشدید تضادهای بین المللی،بیش از25 رودخانه مرزی و مشترک است که بین145کشور جهان به وجود آمده است با افزایش جمعیت این کشورها ونیاز بیشتر به آب طبیعتا درگیری ها و برخوردهایی بین کشورهای همجوار و ذی نفع برسر آب های مشترک هم شدت بیشتری خواهد گرفت.در بسیاری از کشورها آب نوعی منبع استراتژیک محسوب می شود.بسیاری از جنگ ها از جمله جنگ6روزه در خاورمیانه بر سر بدست آوردن منابع آبی بیشتر صورت گرفت.

موضوع کلیدی آب در برخی از کشورها به عنوان اهرم جهت اعمال فشار استفاده می شود؛این اعمال زور هم از سوی کشورهای دارنده این منبع هم از سوی کشورهای نیازمند آب صورت می پذیرد.به عنوان مثال می توان به اتحادیه جماهیر شوروی سابق اشاره کرد.پس از فروپاشی اتحادیه شوروی همواره جدال بر سر ممنابع و انرژی در منطقه آسیای مرکزی وجوود داشته و اکنون بحران آب در منطقه فوق الذکر به موضوع بین المللی تبدیل شده است.منابع آبی منطقه آسیای مرکزی تمرکز بیشتری درکشورهای قرقیزستان وتاجیکستان دارند وکشورهای قزاقستان،ازبکستان و ترکمنستان از مهمترین مصرف کنندگان این منبع محسوب می شوند و همین امر باعث شده کشمش های زیادی در این منطقه بوجود آید.

رودخانه فرات در سر کشور ترکیه،سوریه و عراق نمونه بارز دیگری است.از این که کشورهای بالادست(ترکیه) می تواند با احداث سدهای مخزنی و کنترل آب های کشورهای پایین دست از سهمیه خود محروم کنند.نمونه دیگر در خاورمیانه رودخانه هیرمند بین ایران و افغانستان است که سالهاست از موارد اختلاف بین دو کشور محسوب می شود.شماری از کارشناسان جهان و منطقه آسیا و محققان جنگ جهانی سوم را ناشی از کمبود آب دانسته و اطمینان دارند که این جنگ از شرق آسیا بین دو کشور چین و هند که هر دوعلاوه بر بحران آب،بحران رشد جمعیت هم دارند شروع شده و در ادامه به منطقه خاورمیانه و سرزمین اشغالی رسیده و پس از عبور از اروپا وارد آمریکا می شود.مساله با اهمیت این است که خسارت ناشی از کمبود آب بیشتر از خسارت ناشی از سایر مخاطرات محیطی مانند:سیل،زمین لرزه،طوفان و غیره می باشد و اثرات ناشی از بحران آب در بخش های مختلف کشاورزی ، اجتماعی ، اقتصادی ، بهداشتی ، روابط بین المللی و همچنین زیست محیطی به صورت تدریجی ظاهر می شود و اثرات منفی از خود بجای می گذارد به همین دلیل کمبود آب تبدیل به یک چالش ویا بحران شده است.

در صورتی که تمهیدات لازم برای مقابله و کاهش اثرات نامطلوب بحران آب اندیشیده نشود این بحران تبدیل به جنگ و تنش مابین کشورها می شود که اثرات جبران ناپذیری را در برخواهد داشت.براساس برنامه ریزی اعلام شده ، رهبران جهان قرار است ماه نوامبر سال جاری در جریان کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد در پاریس مسئله بحران آب را مورد بررسی قرار دهند. حصول یک تفاهم جهانی برای جلوگیری از جنگ آب تنها راهی است که می تواند آینده صلح آمیز را تضمین نماید. البته کشورهای سلطه گر همواره از هر منفعتی نفت ، انرژی یا آب برای تثبیت خود بهره می گیرند اما موضوع اینجاست که استعمارگری آنها در آب می تواند تبعات به مراتب مرگبارتری برای جامعه جهانی داشته باشد.