آثار ریزگردها بر زندگی شهروندان و راهکارهای کاهش آسیب ها / کارشناسان بررسی می کنند

ریزگرد(haze) پدیده ای است که از ترکیب ذرات و غبار با آلاینده های شهری به وجود می آید و مشکل زیست محیطی است که معضلات و مشکلات زیادی در حوزه سلامت، کشاورزی، محیط زیست و صنعت برای ساکنان نواحی شهری و روستائی به وجود آورده است.علیرضا پور حسن فلاحیه نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی استان خوزستان درخصوص مشکلات ریزگردها بر زندگی مردم خوزستان، دلایل شکل گیری آن و راهبردهای حل این مشکل در کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت، نگاه کارشناسی خود را به ایرنا ارسال کرده است.چند سالی است که حرکت بادهای سهمگینِ «سَمُوم» از سمت کشور عربستان سعودی به سمت مرزهای جنوب غربی ایران شدت یافته و تمامی شهرهای استان خوزستان و برخی استان های همجوار آن را در بر گرفته است.

تعطیلی مشاغل دولتی و خصوصی، افزایش بیماری های تنفسی و نابودی گونه های حیوانی و گیاهی خوزستان از بارزترین آثار منفی این پدیده در کشور است.این بادها که در ادبیات زیست محیطی تحت عنوان «ریزگرد» از آن یاد می شود از نظر اکولوژیست ها منشأء طبیعی دارد.گرم شدن زمین، فرسوده شدن خاک و بحران کمبود آب در اثر کاهش نزولات آسمانی و کاهش منابع سفره های زیر زمینی از دلایل مطرح شده از سوی این کارشناسان است.اما این موضوع، همه آن چیزی نیست که بیان شد، بلکه عوامل غیر طبیعی مختلفی در این موضوع دخیل است که برخی موارد عینی و تأثیر گذار خارجی و داخلی آن در چند دهه اخیر بیان می شود.

سیاست های نادرست حزب بعث در زمان حاکمیت صدام، خشک شدن هور العظیم، دستیابی گروه تروریستی داعش بر سد دجله، سدسازی ترکیه و عراق بر رودخانه های دائمی و جلوگیری از حرکت روان آب ها و کاهش آب رودخانه ی اروند رود و خشک شدن هورالعظیم در خاک ایران، وقوع جنگ بین ایران و عراق و تخریب اراضی حاصلخیز و نخیلات دو کشور از عوامل موثر بر انتشار این ریزگردها بیان شده است.لشکرکشی ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی به بهانه ی وجود تسلیحات غیر متعارف در عراق و تخریب اراضی کشاورزی آن بر اثر رفت و آمد تجهیزات و نیروهای نظامی غرب در مناطق جنوبی عراق، آزمایش تسلیحات شیمیایی و تخریب کننده سلاح های سنگین و دوربرد متحدان غربی آمریکا در عراق و تأثیر انجام عملیات و رزمایش های آنها بر آب و خاک و هوای منطقه از دیگر عواملی است که برای تولید این ریزگردها بیان می شود.

نهادینه نشدن تکنیک های کاشت و داشت و برداشت مناطق حاصلخیز کشاورزی جنوب ایران و عراق از سوی دولت های مرکزی حاکم بر آن، از بین رفتن بوته زارها و نبود شهرک های چراگاهی مدرن و افزایش چرای دام از سوی عشایر و دامداران دو کشور، فعال نبودن فعالان محیط زیست در قالب نهادهای غیر دولتی و مردم نهاد، توجه نشدن به مسائل مربوط به کشاورزی و معیشت روستائیان در طرح های مطالعاتی سد سازی، تولید گازهای گلخانه ای از سوی صنایع تولیدی کشورهای صنعتی و حرکت آن، تولید بادهای سمی از آنها و انتقال از طریق حرکت باد در منطقه ی خلیج فارس نیز بر انتشار این ریزگردها موثر است.شور شدن آب رودخانه های کارون خرمشهر و اروند رود و بهمنشیر آبادان به دلیل شست وشوی اراضی زیر کشت رفته نیشکر در جنوب و خشک شدن بسیاری نخیلات آبادان و خرمشهر نیز از دیگر عوامل است که باعث افزایش انتشار ریزگردها بیان می شود.با توجه به دلایل یاد شده برای حل بحران مذکور نیاز به ارائه ی راهبردها و راهکارهای عملیاتی هستیم تا تصمیم گیران نهادها و سازمان های دولتی ایران و نمایندگان مجامع بین المللی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه بتوانند برای جلوگیری از حرکت ریزگردها به سمت شهرهای مختلف کشور و حفظ محیط زیست گیاهی و جانوری بپردازند که اهم آنها به شرح زیر است.

1- احیاء، ساماندهی و سازماندهی تالاب ها و زیستگاه های بین المللی آبزیان و حیوانات در استان خوزستان

2- ساخت دریاچه های مصنوعی و تأمین آب آن از طریق احداث کانال های آبی از رودخانه های کارون و اروندرود و بهمنشیر و توسعه آبزی پروری و نخلداری ازِ این طرح برای جلوگیری از فرسایش خاک و اشتغال زایی و ممانعت از مهاجرت کشاورزان روستایی مرز نشین به کلانشهرها.

3- «مالچ پاشی» اراضی غیر حاصلخیز از طریق تمدید قراردادهای بین المللی از سوی دولت های دارای سهم در قرارداد.

4- ایجاد نهادهای اجتماعی و گروه های نظارتی تشکیل یافته از سوی مردم برای دفاع از محیط زیست در قالب سازمان های مردم نهاد

5- برپایی اجلاس سالانه با موضوع ریزگردها برای ارائه راهکارها و راهبردهای عملیاتی زیست محیطی با حضور نخبگان بومیِ دانشگاه های ایران، عراق و پژوهشگران مطرح در علوم اقلیم شناسی.

6- تأسیس و ساخت شهرک های چراگاهی مدرنِ دامی برای دامداران ایرانی و عراقی در اراضی حاصلخیز مشترک.

7- جلوگیری از توسعه و احداث صنایع و کارخانجات شیمیایی و نفتی در اراضی حاصلخیز کشورهای ایران و عراق.

8- ایجاد سدهای مدرن و مجهز به سیستم های پیشرفته روز جهان بر روی دهانه ی اروند رود برای کنترل حرکت آب شور خلیج فارس در زمان جزر آب رودخانه اروند رود و بهمنشیر در طول شبانه روز.

9- تعیین غرامت از سوی سازمان ملل برای کشورهای غربیِ منهدم کننده ی محیط زیست خاورمیانه.

10- ایجاد صندوق مالی زیست محیطی از سوی دولت های ایران و عراق برای توسعه و نوسازی مناطق زیستی مشترک.

11- باروری ابرها و تولید باران های مصنوعی، هنگام وقوع ریزگردها با مشارکت کشورهای ایران و عراق.

12- سرعت بخشی لایروبی رودخانه های کارون، اروند رود، بهمنشیر و نهرهای قرار گرفته در نخلستان ها.

دکتر محمدصادق نظری متخصص داخلی و فوق تخصص بیماری های ریه نیز در این خصوص به ایرنا گفت:در هر گرم از ریزگردها 107 باکتری و 106 قارچ وجود دارد که شایع ترین قارچ، آسپیراژیلوس است.وی با بیان اینکه مواد آلاینده ای مانند فلزات سنگین از جمله سرب در زمان حضور گرد و غبار ها می تواند غلظتی سه برابر پیدا کند، افزود:ریزگردها باعث بروز بیماری هایی نظیر حمله قلبی عروقی مثل ترومبوز، اختلالات انعقادی، انقباض شریان ها، فشار خون، کاهش ضربان قلب و افزایش سکته های قلبی می شود.یک کارشناس کشاورزی نیز در خصوص تاثیر ریزگردها بر باغ های میوه و محصولات کشاورزی، گفت: اگر در زمان گرده افشانی، پدیده انتشار ریزگردها رخ دهد ممکن است تا حدودی عمل تلقیح را مختل کند.محمدرضا ناصری افزود:اگر این پدیده به صورت مداوم حضور داشته باشد، باعث ایجاد لایه ای بر روی برگ درختان شود، کاهش عمل فتوسنتز گیاه را در به دنبال دارد و گیاه نیز نمی تواند، فتوسنتز را انجام دهد.