فانوسی برای یک ماه

رسول عوده زاده :سخن گفتن از فانوس (واژه یونانی) در دوران پسامدرن شاید در نگاه اول کمی دور ازن انتظار باشد، اما وقتی این ابزار سنتی نماد و زینت‌بخش مهم‌ترین ماه سال در اغلب کشورهای مسلمان باشد آن را ملموس‌تر می‌کند. اگرچه اکنون جهانیان از برق برخوردارند، اما همچنان «فانوس‌های رنگی» نمادی برای بسیاری از کشورهای اسلامی در ماه مبارک است که بازتاب فرهنگ و آیین آنان در سده‌های مختلف بوده‌است.

مصری‌ها نخستین کسانی بودند که با روشن کردن فانوس در ماه رمضان آن را به یکی از سنت‌های دیرینه ماه مبارک رمضان در این کشور تبدیل کردند. فانوس رمضان طبق گزاره‌های تاریخی برای نخستین بار در زمان خلافت فاطمی‌ها رایج شد و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و امروز به‌طور عمده تصویر محبوب کودکان است. سپس این سنت از مصر به بیشتر بلاد اسلامی به ویژه دمشق، حلب، قدس و غزه منتقل شد.

کودکان مصری هم با در دست داشتن این فانوس‌ها، سروده‌ها و شعرهای این ماه را می‌خوانند. از تاریخچه، رواج و مقدمه‌سازی که بگذریم فعالان فرهنگی مذهبی استان خوزستان معتقدند که استفاده از نشانه‌ها در برنامه‌ریزی شهری و اجتماعی می‌تواند با اهداف کاربردی تأثیرگذار و هدفمند صورت پذیرد تا تغییری در شهر ایجاد شود و در این میان نمادها و نشانه‌های اسلامی می‌تواند در حوزه هویت بخشی به شهر و معماری ایرانی اسلامی به‌کار گرفته شود.

آنها بر این باورند که فضای شهری در ماه خاصی همچون رمضان باید تفاوت چشمگیری نسبت به ماه‌های دیگر داشته باشد. این تفاوت‌ها به‌ویژه با استفاده از نماد و نمادهایی همچون فانوس از نظر زیباشناسی برای مخاطبان جذاب خواهد بود و از فانوس رمضان می‌توان به عنوان یک نشانه بین‌فرهنگی بهره برد و از آن به عنوان نماد برجسته‌ای در تعریف شخصیت شهر در ماه مبارک رمضان استفاده کرد. اگر بخواهیم به نمونه اجراشده در داخل کشور اشاره کنیم، در خبرها آمده بود که به مناسبت ماه مبارک رمضان و به منظور آفرینش فضاهای زیبا و باشکوه و با هدف ارتقای زیبایی بصری و فضاسازی معنوی و روحانی شهر، نماد فانوس با نمادسازی ماه مبارک رمضان در فلکه دوم نیروی هوایی تهران واقع در شهرداری منطقه ۱۳ جانمایی و نصب شد. این نماد نشان دهنده حلول ماه مبارک رمضان بود که با استقبال شهروندان رو به رو شد.

ارج‌نهادن ماه مبارک رمضان در میان ملت‌های مسلمان با شیوه‌های مختلفی صورت می‌گیرد. نصب فانوس رنگی رمضان در میدان‌های، معابر و اماکن مذهبی استان خوزستان به ویژه اهواز علاوه بر گرامیداشت شعائر الهی می‌تواند در جان‌بخشی به نمای شهر، ایجاد روشنایی، آفرینش فضای شاد و روحانی مؤثر باشد. اهدای این وسیله جذاب به کودکان نیز باعث خاطره‌سازی مثبت از روزه‌داری در ذهن آنها می‌شود، کما اینکه گسترش این صنعت، موجب رونق‌بخشی به فضای کسب و کار در این زمینه می‌شود.