گرگیعان، فصلِ شادیِ کودکان

قاسم منصور آل کثیر :رمضان که به نیمه ‌رسد، شادی کودکان نیز فرا می‌رسد. کودکانِ جنوبِ کشور از شهرهای شوش، اهواز و حمیدیه گرفته تا تعدادی از روستا و شهرهای بوشهر و هرمزگان و حتی جزیره‌ی کیش بعد از شنیدنِ اذانِ مغربِ ۱۴ رمضان روانه‌ی کوچه پس‌کوچه‌ها می‌شوند. ریگ‌های کوچک را انتخاب و سنگ‌ها را بر هم می‌زنند تا ترنم صدایِ جشن گرگیعان در کوچه‌ها بپیچد. صدای سنگ زدن، خبر از آمدن کودکان می دهد و اهالی محل نیز بعد از با خبر شدن، به در خانه‌ها می‌روند تا با شیرینی و بادام از کودکانِ محله پذیرایی کنند.

دختر و پسر کیسه‌های رنگین بر گردن می‌اندازند و خانه به خانه سنگ زنان در میزنند تا شیرینی‌هایی که هدیه می‌گیرند را در کیسه جمع کنند. کودکان همزمان با ترنمِ صدای سنگ‌ها، اشعاری را ادا می‌کنند که حاوی دعای خیر و سلامتی برای فرزندِ صاحبانِ خانه است. جنوبی‌ها “گرگیعان” را جشن کودکان می دانند. تا پیش از شیوعِ کرونا، همه ساله این جشن به صورت نمادین و محلی در شهر و روستاهای بسیاری برپا می شد. کرونا که آمد، جشن و شادی کودکان را نیز برهم زد. از آن موقع تا کنون این جشن در خانه‌ها گرامی داشته می شود.

برای ریشه‌ی این مناسبک روایات متعددی ذکر شده است. بعضی آن را مرتبط با آئین‌های جامعه کشاورزی می دانند و برخی نیز آن را عیدِ کودکان می دانند اما روایت مردم محلی که می تواند محکم‌تر باشد این است که این جشن به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی (ع) است.گفته می‌شود وقتی امام حسن مجتبی(ع) چشم به جهان گشود، پیامبر اکرم(ص) از خوشحالی به کودکان محله شیرینی و خوراکی هدیه داد. از آن‌ سال به بعد کودکان میلاد این امام معصوم را جشن می‌گرفتند و به در خانه‌ها می‌رفتند و از ساکنان خانه شیرینی هدیه می‌گرفتند.

همچنین در تاریخ ادبیات خوزستان در مورد ریشه و معنی کلمه “قرقیعان” دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است. عده‌ای معتقدند این کلمه از”قرع الباب” به معنای “در زدن” گرفته شده و به همین خاطر کودکان درِ خانه‌ها را برای دریافت شیرینی و عیدی می‌کوبند.دسته ای عقیده دارند معنی”قرقیعان یا گرگیعان” از کلمه “قره العین” گرفته شده که به معنای شادی و سرور انسان است. چون مراسم گرگیعان با تولد امام حسن مجتبی(ع) و شادمانی رسول خدا(صلی الله وعلیه وآله و سلم) برای تولد اولین نوه‌اش مقارن شده است، می‌گویند که مردم برای عرض تبریک به امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) “قره عین! قره عین!” گویان به سوی منزل‌ ایشان می‌رفتند. از این رو این تبریک گفتن، کم‌کم به صورت سنتی هر ساله در میان مسلمانان رواج یافته است.

معمولا کودکان به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی می‌خوانند: “گَرگیعان و گَرگیعان”، و گروه دوم در جواب می‌گویند “الله یَعطیکُم رَضعان” (خدا به شما فرزند عطا کند) یا اینکه “الله اَیخلی اَولیدکُم” (خدا پسر کوچکتان را حفظ کند). در این هنگام صاحب‌خانه‌ها خوراکی‌هایی به کودکان هدیه می‌دهند.در این ایام که برای بسیاری به سختی می گذرد، اما حس و حال کودکان در این گوشه از جهان شاد است. کودکان امروز لباس‌های نو بر تن می‌کنند و با شنیدن صدای اذان با ذوق و علاقه به کوچه‌ها می‌روند.قابل ذکر است، اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان، در شهریورماه ۱۳۹۵، مراسم آیینیِ “گَرگیعان” را در فهرست آثار ناملموس کشور به‌ثبت رساند.