عبور «برجام» از سد کنگره؛ برد دیپلماسی، ناکامی تندروی

ا-عبور توافق هسته یی از سد کنگره آمریکا نشانی دیگر از این واقعیت بود که حل و فصل مسالمت آمیز مساله هسته یی ایران و کنار زدن رویکردهای تحریمی و سخت، مورد اجماع و حمایت نیروهای میانه رو و عقلایی در کشورهای مختلف قرار گرفته است.جدال جمهوریخواهان و دموکرات ها در کنگره ی آمریکا پنج شنبه ی پیش رو یعنی بیست و ششم شهریورماه (هفدهم سپتامبر) پایان می یابد و نمایندگان باید تکلیف برنامه ی جامع اقدام مشترک یا همان برجام را تا آن زمان مشخص کنند.این در حالی است که یک هفته پیش از این موعد یعنی عصر پنجشنبه رای گیری در مورد برجام در سنا برگذار شد و طرح توافق هسته یی که بیش از 60 رای نیاز داشت تنها توانست 58 رای مثبت جمهوریخواهان را به دست آورد و در عمل با 42 رای منفی دموکرات ها به شکست انجامید.

با این تعداد رای، «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا دیگر نیازی به استفاده از حق وتو ندارد و چه بسا که طبق رویه ی داخلی سنا، فرایند «فیلی باستر» (Filibuster) اتفاق افتد که به معنای طولانی شدن بحث ها و سخنرانی ها در کنگره و برگزار نشدن اصل رای گیری است.با رای گیری عصر پنجشنبه، دموکرات ها می توانند برجام را کنگره به معرض رای نگذارند چرا که اگر شمار سناتورهای موافق برجام به 41 برسد، به دلیل به حد نصاب نرسیدن مخالفان، رای گیری لغو می شود. جمهوریخواهان نیز در رای گیری پنجشنبه حد نصاب لازم برای جلوگیری از این روند را از دست داده اند. در نتیجه باید گفت برجام یک هفته مانده به مهلت تعیین شده از سد کنگره عبور کرده است.پس از ناامیدی جمهوریخواهان از رد برجام در سنا، آن ها دیروز دست به دامن نمایندگان خود در مجلس نمایندگان شدند تا قطعنامه یی علیه توافق هسته یی تصویب کنند. در این قطعنامه، نمایندگان جمهوریخواه با 269 رای مخالف در برابر 162 رای موافق به رد برجام رای دادند. جمهوریخواهان در همین مجلس طرحی را به منظور منع رییس جمهوری از تعلیق یا لغو تحریم ها با ۲۴۷ رای مثبت در مقابل ۱۸۶ رای منفی به تصویب رساندند؛ طرح هایی که در عمل نمادین و بی اثر است چرا که برای اجرایی شدن هم باید به تصویب سنا برسد و هم از سد وتوی اوباما بگذرد.با توجه به این نتیجه، تندروهای کنگره ی آمریکا به رغم صرف هزینه های بالا نتوانسته اند به محتوای برجام خللی وارد کنند یا استدلال های متزلزل خود را در زمینه توافق هسته یی به افکارعمومی آمریکا و جهان بقبولانند.

بی تردید ناتوانی جمهوریخواهان در رد برجام پیامدهایی برای این حزب و حامیان آن در پی خواهد داشت. به نظر می رسد نخستین بازنده ی این کشمکش حزب جمهوریخواه است چرا که به رغم مخالفت ها و سنگ اندازی های 2 سال گذشته، در نهایت نتوانست جلوی توافق را بگیرد. ناکامی جمهوریخواهان در این جدال نشانگر شکست رویکردهای ستیزه جویانه و جنگ طلبانه ی این حزب در ایالات متحده، به طور ویژه در زمینه ی پرونده ی فعالیت های صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران است.به این ترتیب، اوباما و حزب وی به منظور پیروزی در انتخابات ریاست جهوری سال آینده میلادی برگ برنده ی بزرگی در اختیار خواهند داشت. برای آن ها بسیار با اهمیت خواهد بود که یک سال پیش از انتخابات ریاست جمهوری بتوانند افکار عمومی مردم آمریکا را با خود همراه سازند و به آنان اینگونه القا کننده که توانسته اند یک تهدید بین المللی و منشا احتمالی جنگ را کنترل کنند.

دیگر بازنده ی این هماوردی در کنگره، رژیم صهیونیستی است؛ رژیمی که برمبنای هیاهوگری های «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر و همچنین با اتکا به لابی های پرنفوذ از هیچ تلاشی برای کارشکنی در گفت وگوهای هسته یی فروگذار نکرد.در ارتباط با موضوع توافق هسته یی، لابی های صهیونیستی همچون آیپک و جمهوریخواهان کنگره که موضعی یکسان دارند نتوانستند روند رو به جلوی این توافق تاریخی را سد کنند. صهیونیست ها تنها توانستند چهار نفر از سناتورهای دموکرات از جمله «چاک شامر» و «رابرت منندز» را به مخالفت با برجام متقاعد کنند. بنابراین، پس از عبور موفقیت آمیز برجام از صحن کنگره، رژیم صهیونیستی و لابی این رژیم از جمله بازندگان اصلی هستند که در انزوا قرار خواهند گرفت.

از طرف دیگر، هنوز نظر نهایی کنگره درباره ی برجام اعلام نشده بود که تغییر رویکرد برخی مخالفان منطقه یی مانند عربستان آشکارا شد. چند روز پیش «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه ی عربستان خلاف موضع گیری های قبلی تاکید کرد که کشورش از تضمین های آمریکایی مربوط به موضوع هسته یی ایران راضی است. این نخستین واکنش نرم و منعطفی است که یک مقام رسمی سعودی پس از توافق هسته یی بروز داده است. بدون شک حمایت قاطع سناتورهای دموکرات از برجام و در نتیجه شکست جمهوریخواهان در این هماوردی یکی از مهمترین دلیل هایی است که به تغییر موضع سعودی ها نسبت به توافق هسته یی انجامیده است.

در مجموع، عبور برجام از کنگره جدا از اینکه برخی از مخالفان منطقه یی مانند عربستان سعودی را به رغم میل باطنی به پذیرش توافق هسته یی وادار کرد تا دست کم در مواضع رسمی خود منعطف تر عمل کنند اما برای تندروها در آمریکا از جمله حزب جمهوریخواه، رژیم صهیونیستی و لابی های صهیونیستی حالتی وارونه داشت و آن ها را سمت افزایش مخالف ها و کارشکنی ها سوق داده است.با توجه به آنچه گفته شد می توان گفت برجام همچنان کانونی است که مخالفان و موافقان را به 2 سوی طیف کارشکنی یا حمایت می راند. حمایت دولت های مهم اروپایی از برجام در کنار تلاش فراگیر دولت اوباما برای به فرجام رساندن برجام و به طور کلی رویکرد مثبت جامعه بین الملل به توافق هسته یی سبب شده مخالفان برجام روز به روز بیشتر به انزوا کشیده شده و با ناکامی رو به رو شوند و از سوی دیگر برجام روز به روز تثبیت شود.

از:حسن شکوهی نسب