سینمای منتقد خوزستانی! / لفته منصوری

دیشب به دعوت دوست عزیز هنرمندم حمید آل حمودی به دیدن فیلم مستند «یک روز یک شهر» که به وضعیت اعتیاد و بزه‌های اجتماعی در شهر اهواز پرداخته است، رفتم. این فیلم به کارگردانی و تصویربرداری حمید آل حمودی، تدوین طالب پور مسلمی، تحقیق عماد عبیدی و فاطمه نجفی و تهیه‌کنندگی کانون تبلیغاتی نقش نور بر صفحه‌نمایش نشسته است. «یک روز یک شهر» در چارچوب برنامه روز سوم «ششمین هفته فیلم و عکس اهواز» که به ابتکار انجمن سینمای جوانان اهواز برگزارشده است، نمایش و موردنقد و بررسی قرار گرفت. فیلمی که به‌ جرئت می‌گویم نه‌تنها یک خطر مهیب و خانمان‌ سوز را گزارش می‌دهد، بلکه پروژه ساخت خودِ فیلم نیز خطرساز و پُراسترس بوده است. در جامعه ما که با غشاهای مذهبی، سنتی، قومی، فرهنگی، سیاسی پیچانده و آذین بسته‌شده است. ورود به لایه‌های زیرپوست شهرها کاری است که دل‌شیر می‌خواهد.

سینما همواره به‌عنوان هنر هفتم شناخته‌شده و روی بُعد زیباشناختی آن تأکید شده است؛ اما جامعه ما به‌ ویژه تصمیم گیران از یکی از ابعاد مهم سینما غفلت کردند. سینما اگرچه یک رسانه هنری است؛ اما به همان اندازه که اهمیت هنری دارد، دارای ارزش رسانه‌ای نیز هست. سینما به‌عنوان هنر، دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که سایر هنرها ندارند. ویژگی‌های نظیر تکنولوژی، مخاطب عام و صنعتی بودن در سینما تنیده شده است. یک نویسنده با یک‌قلم و کاغذ می‌تواند یک متن تأثیرگذار را تولید کند. یک نقاش با قلم و رنگ و بوم یک اثر شگرف را می‌آفریند و حتی تئاتر که یک هنر جمعی است بدون هیچ ابزاری قادر است با مخاطب ارتباط برقرار کند؛ اما سینما که از این هنرها استفاده کرده و آن‌ها را اعتلا داده است، تنها با بهره‌برداری از تکنولوژی به مخاطب عام و میلیونی دست‌یافته است.

امروز مخاطبان سینما با هیچ‌کدام از هنرهای دیگر قابل‌مقایسه نیست. امروز سینما تبدیل به صنعتی عظیم شده است که برای برخی از کشورها در زمره یک کالای اقتصادی باارزش افزوده بالا تعریف‌شده است. اما در استان خوزستان تأکید من بر بُعد رسانه‌ی جمعی سینما است. سینما به‌عنوان رسانه کارکرد سایر رسانه‌ها را انجام می‌دهد. قادر است بین انسان‌های مختلف با رمزگذاری پیام‌ها، ارتباط ایجاد کند؛ سینما سرگرمی فراهم می‌کند؛ آگاهی می‌دهد؛ تحلیل می‌کند؛ اعتماد و انسجام و مشارکت ایجاد می‌کند؛ همه‌ی این‌ها کارکردهای رسانه‌های جمعی است، اما سینما چون هنر است و قادر است عواطف و احساسات انسان‌ها را بکار گیرد و تخیل را در محصولات خود تزریق کند، به‌عنوان رسانه‌ای تأثیرگذار و سازنده ظهور کرده است.

دیشب جمعی از جوانان پرشور و شعور اهوازی را ملاقات کرده و پای درد دل‌ها، آرزوها و نگاه‌های ژرف آن‌ها نشسته و کارنامه‌ی درخشان آن‌ها را ورق زدم. کارنامه‌ای مملو از ظرافت، تخیل، واقع‌نگری، دلسوزی، روشن‌بینی و عِرق ناب خوزستانی که از اسلاف خود به ارث برده و در فرآوری آن بر پیشینیان سبقت‌گرفته‌اند. به نظر من ظرفیت قابل‌اعتنایی در انجمن سینمای جوانان اهواز برای «نقد اجتماعی» فراهم است. نقدی که لایه‌های زیرین جامعه را بازشکافی نماید و دردهای پنهان مردم را بازتولید کند. در میان فراخوان انبوه برای تولید فیلم‌های سفارشی – تبلیغاتی دستگاه‌های دولتی و عمومی و خصوصی، چنانچه استاندار محترم خوزستان به سینماگران خوزستانی اعتماد کند و دست آن‌ها را در تولید آثار مستند و ناب باز بگذارد؛ قطعاً به این گوهر گران‌بها در نامه حضرت امیر المومنین علی (ع) به مالک اشتر نائل خواهد شد که «حَتَّى يُکَلِّمَکَ مُتَکَلِّمُهُمْ غَيْرَ مُتَتَعْتِع»[۱] امید است که بُعد رسانه‌ی جمعی سینما در خوزستان به پشتوانه‌ی مدیران خدمتگزار استان، فردای خوب و امیدوارکننده‌ای برای خوزستان و خوزستانی به ارمغان آورد.

اهواز – لفته منصوری

پانوشت:

[۱] – وَاجْعَلْ لِذَوِي الْحَاجَاتِ مِنْکَ قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِيهِ شَخْصَکَ، وَتَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً فَتَتَوَاضَعُ فِيهِ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَکَ، وَتُقْعِدُ عَنْهُمْ جُنْدَکَ وَأَعْوَانَکَ مِنْ أَحْرَاسِکَ وَشُرَطِکَ; حَتَّى يُکَلِّمَکَ مُتَکَلِّمُهُمْ غَيْرَ مُتَتَعْتِع، فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلّى الله عليه و آله و سلم يَقُولُ فِي غَيْرِ مَوْطِن، «لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لاَ يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَتَعْتِع». برای ارباب‌رجوع وقتی مقرر کن و خود شخصاً به گرفتاری‌هایشان برس و برای این موضوع، مجلسی عمومی تشکیل ده و در آن مجلس برای خدایت که ترا آفریده و این مقام داده فروتنی کن؛ و در این موقع ارتش و مأموران و پاسبانان را از جلوی چشم مردم دور کن تا بدون پروا و هراس با تو سخن‌گویند، زیرا مکرر از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: هرگز ملتی به قداست و پاکی نخواهد رسید مگر آنکه در میان آن‌ها حق ضعفا از اقویا و نیرومندان‌ بدون لکنت و پروا گرفته شود. (نهج البلاغة، نامه ۵۳).