نگاهی به مقوله كرامت انساني / دکتر سعید آذرشب

كرامت انساني به عنوان يكي از زير شاخه هاي كرامت انسان ، به رغم اهميت بسيار والايي كه دارد، تاكنون در هيج يك از اسناد بين المللي و قوانين داخلي كشور تعريف نشده است، بلكه غالبا” در اسناد بين المللي ،هنكام اشاره به اين موضوع از عبارت حيثيت انساني استفاده شده است.به عنوان نمونه در اعلاميه جهاني حقوق بشر مصوب 1948به هنكام تأكيد بر حق كرامت انسان ، از آن به حيثيت ذاتي و مقام و ارزش انساني تعبير شده است.در اعلاميه حقوق بشر اسلامي قاهره مصوب1990از كرامت انساني با عناويني مانند حيثيت انساني، حرمت انساني و شرافت انساني ياد شده است.مي توان كفت:كه منظور از كرامت انساني در حقوق بشر و آثار مربوط به آن همان حرمت،ارزش،حيثيت و شرافت انسان است كه با تولد او برايش ثابت مي شود. منشأ كرامت انسان: نظريه هاي مختلفي در مورد منشأ كرامت انسان و حدود و شرايط آن بيان شده اند.

1-نظريه حقوق طبيعي: مي توان نظريه حقوق طبيعي را از مباني مهم حقوق بشر غرب دانست.مبناي كرامت انسان ازديدكاه اين مكتب ،توانايي عقلاني و شخصيت و وجدان اخلاقي انسان است.واين امر مطلق ،تغييرنابذير وابدي است.

2-نظريه اصالت فرد:از نظر تاريخي فلاسفه يونان باستان و در رأس آنان ابيكوريان و رواقيان نخستين كساني بودند كه از طريق طرح نظريه رابطه دولت با فرد و مبنا و اساس قراردادن خود فرد و منافع او مقدمات اين مكتب را فراهم آوردند.در سده هاي بعدي فلاسفه و انديشمندان ديكري جون رنه دكارت ،جان لاك ،زان زاك روسو،منتسكيو و جان استوارت ميل با دفاع از استقلال ،آزادي و برابري افراد در مقابل قدرت دولت و طرح نظريه قرارداد اجتماعي زمينه را براي رشد و شكوفايي انديويدواليسم سياسي فراهم كردند.نظريه هاي ديكري همجون نظريه بوزيتيويستي و نظريه كرامت مبتني بر وحي و…وجود دارند.

در جهت اثبات كرامت انساني براي تمام افرادبشر آيات و رواياتي وجود دارد. آيه تكريم بني آدم كه از مهمترين و مشهورترين سند براي اثبات كرامت انساني است.”ولقد كرمنا بني آدم وحملناهم في البر والبحر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا”.علامه طباطبايي معتقد است كه اين آيه اختصاص به كروه و قشر خاص نداشته ،تمام افراد بني آدم را در بر مي كيرد. لازمه ارشمندي و كرامت ،تحفيظ كيان ،شخصيت و حقوق خاص براي همه انسان هاست كه هيج كس نمي تواند آن را سلب كند و در محدوده اي خاص قرار نمي كيرد. نماد اجتماعي كرامت انساني، برقراري عدالت ، تأمين رفاه اقتصادي ، برقراري امنيت ، احياي هويت و فرصت تعامل اجتماعي و فرهنكي است.

منابع:

1-قرآن

2- الأسيرفي الإسلام

3-مقدمه اي بر اعلاميه جهاني حقوق بشر از ديدكاه اسلام محمد تقي جعفري

4-حقوق الإنسان في الإسلام

5-كرامت انسان در فقه و حقوق اسلامي حسين حقيقت بور