چالشهای زیست محیطی رودخانه کارون/دکتر حدیده معبودی

رودخانه کارون پرآب ترین و بزرگ ترین رودخانه ایران است که با طول ۹۵۰ کیلومتر طولانی ترین رود ایران است و پس از سرچشمه اصلی و عبور از مناطق کوهستانی در منطقه گتوند وارد دشت خوزستان می شود، اما این رودخانه که زمانی نماد سرزندگی و نشاط در استان خوزستان محسوب می شد امروز روزگار ناخوشی دارد و بنابر تحقیقات انجام شده بیش از ۶۵% آب این رودخانه فاضلاب است و این در حالی است که کارون از سرچشمه تا حدود مسجدسلیمان رودخانه ای سرد و زلال است اما با ورود به جلگه خوزستان بعلت سرریز فاضلاب شهرهای مختلف استان به رودخانه بزرگ فاضلاب بدل می گردد.

ورود فاضلابهای صنعتی و کشاورزی سبب آلودگی آن با عناصر سمی فلزات سنگین مانند سرب و جیوه و … شده که با ورود به ساختار میکروارگانیسم های موجود در آب مانند جلبک ها و گیاهان آبزی در طول زنجیره غذایی وارد بدن آبزیان ساکن رودخانه شامل انواع سخت پوستان و ماهی ها شده که علاوه بر ایجاد مسومیت های حاد و مزمن برای این موجودات در اثر مصرف اقشار مردم وارد بدن کودکان و بزرگسالان شده و در درازمدت عوارض بالینی متعددی ایجاد می نماید. از سوی دیگر سدسازی های متعدد در مسیر کارون و برداشت آب از سرچشمه های آن و بروز پدیده گرمایش زمین و افزایش مصارف کشاورزی، صنعتی و خانگی موجب کاه دبی این رودخانه و افزایش شوری آن شده است؛ لذا ضمن افزایش مشکلات تأمین آب شهرهای مختلف از این رودخانه که نهایتا با طعم شور و نه چندان قابل شرب به دست مصرف کننده می رسد، افزایش آلودگی آب رودخانه کارون و تغییرات شدید فیزیکی و شیمیایی آن، تأثیر منفی از لحاظ کمی و کیفی بر عملکرد محصولات باغات و مزارع استان در سالهای اخیر به دنبال داشته است.

بعلاوه تالاب شادگان که از آب رودخانه های جراحی و کارون تأمین می شود به دلیل تخلیه پساب آلوده و شور مزارع نیشکر، پرورش ماهی، صنایع فولاد، عبور لوله های نفتی، فعالیت واحدهای پتروشیمی و تخلیه زباله های شهری از سال ۱۳۷۲ وارد فهرست قرمز تالاب های بین المللی شده است و در این در حالی است که این تالاب زیستگاه بیش از ۳۰% از پرندگان، ۲۵% از پستانداران و ۴۵% از ماهیان کشور می باشد و دارای تنوع گونه ای بالایی از جمعیت های گیاهی و جانوری می باشد و به سبب جریانات ورودی آلوده رودخانه کارون آسیب زیادی متحمل شده است و در حال حاضر اثرات زیانباری بر تنوع زیستی با اهمیت جهانی و جوامع محلی وارد شده است. لذا شایسته است در گام نخست با جلوگیری از کاهش دبی آب چه بوسیله سدسازی و چه با انتقال غیر کارشناسی آب به مناطق دیگر از افزایش غلظت عناصر مضر جلوگیری نمود و در گام بعدی با بهبود روشهای مصارف خانگی (شهری و روستایی) تصفیه پساب کارخانجات و کشاورزی علاوه بر پاکسازی رود کارون سبب احیاء و حفظ تالاب شادگان گردد.

امید است در “کنفرانس ملی فرصت ها و پتانسیل های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم مسیر” (۶لغایت ۸ اسفند ماه ۱۳۹۳، اهواز) به راهکارهایی موثر در این زمینه پرداخته شود.کنفرانس ملی رودخانه کارون به عنوان نخستین کنفرانس ملی علمی رودخانه کارون تحت عنوان “کنفرانس ملی فرصت ها و پتانسیل های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم مسیر” از ۶ لغایت ۸ اسفند ماه ۱۳۹۳ در اهواز از طریق فراخوان مقاله (به آدرس اینترنتی www.karoon1393.ir با کمیته علمی متشکل از ۱۲۹ نفر با حداقل مدرک تحصیلی دکتری در حیطه های تخصصی مختلف) و با حضور و سخنرانی علمی مسئولین وزارتخانه ها و مدیران کل ادارات و سازمان ها و نمایندگان دانشگاه های استان های خوزستان و چهارمحال و بختیاری و در بخش تبادل اطلاعات آب در سطح کشور، مدیران کل دیگر استان