نظام های آموزشی که خلاقیت را دفن می کنند‌!

نظام های آموزشی و برنامه های درسی که در کشور های اسلامی و عربی در حال اجراست همان نظامهایی هستند که در قرن ۱۹ پایگذاری و اعمال شدند. بدون تغییر و تحول. در قرن نوزدهم، صنعت و عصر جدید آن زمان، مهیا شد. جهت تربیت نیروی فنی مورد نیاز کارخانه ها ، نظام آموزشی متناسب با آن وضع شد. بعد از عصر صنعتی ، همه چیز تغییر کرد بجز آموزش و پرورش .بدون تغییر و به همان شیوه قبل باقی ماند. ما در حال حاضر در عصر سرعت بسر می بریم همه چیز به سرعت در حال تغییر است. بجز آموزش و پرورش . ما از سختی در آموزش و کسب اطلاعات رنج می بریم .

در کشورهای توسعه یافته در زمینه آموزش همچون فنلاند ، شیوه آموزش و یادگیری قرن ۱۹ را تغییر داده و تمام نظام آموزشی و برنامه های درسی خود که در کشور های اسلامی و عربی امروزه متداول است ، متحول ساخت. امروزه این کشور از قویترین کشورها در زمینه آموزش است. دلیل آماری در این مقوله ، اگر شما به هر کشور اسلامی و عربی رفته و از دانش آموزان سئوال کنید که کدام برایتان بهتر و خوشحال کننده تر است ، روز مدرسه یا تعطیل؟ بی شک از تعطیلی بیشتر استقبال می کنند تا روز مدرسه. اما در فنلاند این سئوال بعنوان تحقیق در روزهای اخیر از دانش آموزان مطرح شد و ۹۸٪ دانش آموزان جوابشان روز مدرسه بهتر از روز تعطیل بود.

سوالی که در اینجا مطرح است ، فنلاند چگونه این تحول بزرگ را در آموزش ایجاد کرد که فرزندانشان مدرسه را بیشتر از روز تعطیل دوست دارند برعکس فرزندان ما . فرزندان ما از مدرسه ترس و شکایت دارند. نسل امروز ، نسل تغییر و سرعت و فن آوری است و همانند نسلهای گذشته نیست. پس باید با عصر خود پیش برود . به عبارت دیگر خودروهای امروزی دارای سیستم های هوشمند و تکنولوژی پیشرفته و رانندگی با آنها آسان و ایمن است. اما خودروهای قدیمی امروزه رانندگی با آنها سخت و فاقد ایمنی هستند. تجربه ایمنی را فراهم می کند . متاسفانه آموزش و پرورش ما در جهان سوم هنوز مانند قدیم رهبری و مدیریت می شود و از ما می خواهد استانداردهای خودرو های پیشرفته را داشته باشیم و این اشتباه است.

دسترسی به آموزش مدرن همانطور که برخی از کشورها آن را امتحان کردند به معنی کنار گذاشتن تجربه نیست اما شاید وجود مدرنیته ، آموزش را ساده تر کرده و داشتن این تجربه باعث می شود که ما به جلو بیشتر حرکت کنیم . بطور مثال تلفن، قبلاً خدمات آن محدود بوده و حتی دوربین هم نداشت. اما در حال حاضر خدمات متنوعی در آن وجود دارد یعنی چندین خدمت دستگاه های متفاوت در یک دستگاه جمع شده اند. تکامل و پیشرفتی که باعث شد تلفن را از تنها مکالمه ی صوتی به دستگاهی با چندین خدمت متنوع تبدیل کند این همان فنآوری است که ما به آن نیاز داریم و دانش آموز در سیستم یادگیری که در قدیم طراحی شده محصور نباشد بلکه به سیستمی نیازمندیم که بتواند دانش آموز را همگام با عصر و فنآوری زمان خود تربیت و مهیا سازد. به عبارت دیگر ، آیا دانش آموزان مستعد در نظام های آموزشی ما، مظلوم واقع نمی شوند؟ شاید دانش آموزی در برخی از دروس ضعیف باشد اما در مهارتهای دیگری همچون ورزش و نقاشی و هنر و… مستعد باشد، بنظر شما این نظام های آموزشی باعث دفن خلاقیت نمی شود؟ و فقط حفضیات را ترویج نمی دهند؟

به عبارتی آیا نظام آموزشی و سیستم یادگیری ما ، از افراد باهوش و مستعد حمایت می کند یا از افرادی با حفضیات ذهنی (حافظ) ؟ اگر آموزش و پرورش تعادل در تعلیم بین افراد باهوش و حافظ (فرد با حفضیات ذهنی) را امکانپذیر سازد یعنی شرط کسب نمره در دروس را نگذارد و آزمون های دیگر برای افراد مستعد بگذارد ، قابل پذیرش است. بطور مثال کسی که چراغ(لامپ) را اختراع کرد از دید معلمش در درس کودن بود ولی او کسی است که تمام دانشگاه ها را روشن ساخت. شاید او باهوش ترین کودک مدرسه بود. اما در مدرسه استعدادش کشف نشد. استیون از دانشگاه بیزار بود اما در حال حاضر من با اختراعش، برایتان می نویسم و عکسبرداری می کنم . سئوال من در اینجا این است که اگر استیون و ادیسون در مسیر سیستم آموزشی زمانشان حرکت می کردند ، مخترع می شدند؟

چرا که نظام آموزشی آن زمان، به آنها و افراد خلاق خدمت نمی کرد. متاسفانه نظام های آموزشی امروزی ما به افراد باهوش و خلاق خدمت نمی کند بطور مثال اگر به کلاس درس مدرسه ای رفته از معلم بخواهیم افراد باهوش کلاس را برایمان مشخص کند، معلم با اعتماد به نمره ی حفضیات ، هوش افراد را مورد قضاوت قرار می دهد. اما آیا افراد خلاق و مبتکر و نوآوری را به شما معرفی می کند؟ متاسفانه حتی معلمین و اساتید ، ابزاری برای مشخص کردن افراد خلاق ندارند! از نظر آنها فرد باهوش کسی است که حفضیات بیشتری در برنامه های درسی داشته باشد. بسیاری از افراد خلاق که جهان مدرن را ساختند در حقیقت در مدارس درس نخواندند و حتی از مدارس اخراج شده اند . مشکل از آنها نبود بلکه مشکل در برنامه های درسی و سیستم آموزشی بود.

سوال من به همه وزیران آموزش و پرورش کشور های اسلامی و عربی ، آیا شما در حال تامین نیازهای فعلی این قرن و فرزندان این عصر هستید؟ یا هنوز همان برنامه درسی قدیم که شما در آن درس خوانده اید را اجرا می کنید؟ آقایان ، من با پدرم تفاوت دارم و پدرم با پدر بزرگم تفاوت دارد ، چه در نحوه فکر کردن یا منطق یا نحوه ی زندگی و رفتاری. هر نسلی با نسل قبلی متفاوت است. پس چرا من را با نظام آموزشی قدیم که خود در آن تربیت شده اید آموزش می دهید و از من می خواهید همگام با عصر مدرن فعلی حرکت کنم. آیا این عاقلانه است؟

مرتضی شریفی

۹۷/۱۰/۱۸