اولین کتاب در جامعه‌شناسی اخلاق!

دیروز جمعه را به مطالعه کتاب «جامعه‌شناسی اخلاق، تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی در جامعه ایران» ابراهیم حاجیانی نشر جامعه شناسان اختصاص داده بودم. نویسنده در مقدمه کتاب نوشته است: اخلاق به‌عنوان مرکز و نقطه ثقل نظام اجتماعی در ادبیات علوم اجتماعی همواره موردتوجه جامعه شناسان در دوران کلاسیک و پس‌ازآن بوده است و مجموع تأملات و بررسی‌های انجام‌شده در این حوزه منجر به شکل‌گیری هویت مستقل این مطالعات تحت عنوان «جامعه‌شناسی اخلاق» شده است.

علیرغم توجه کثیری از جامعه شناسان و محققان ایرانی در این حوزه در مراکز علمی و حوزه‌های آموزشی علوم اجتماعی متأسفانه تاکنون اثر و متن جامعی در این موضوع تدوین و منتشرنشده است. بر این اساس تلاش شده تا در خلال بررسی حاضر که باهدف توصیف وضعیت اخلاق اجتماعی در جامعه کنونی ایران به نگارش درآمده است مقدمه و فرصتی برای این مهم فراهم آید. من خواندن این کتاب را از چند جهت به دوستان علاقه‌مند به حوزه جامعه‌شناسی و اخلاق توصیه می‌کنم.

1- اولین کتابی است که در حوزه جامعه‌شناسی اخلاق نوشته‌شده است. نویسنده به این نکته در مقدمه بالا نیز اشاره‌کرده است.

2- نویسنده در فصل اول کلیاتِ کتاب، مرور مناسبی به تعاریف اخلاق و مفاهیم مرتبط با آن و نظریه‌های مطرح اخلاق کرده است.

3- نویسنده در فصل دوم به مؤلفه‌ها و شاخص‌های اخلاق اجتماعی و نیز به تعدادی از پیمایش‌های مطرح در کشور استناد کرده است.

4- در فصل سوم تحلیل اخلاق اجتماعی در ایران و نگاهی به آینده پایان‌بخش این کتاب است. این کتاب پر ارجاع است به‌طوری‌که نویسنده به 125 منبع فارسی و 15 منبع لاتین ارجاع داده است. نویسنده سعی کرده که با ارجاع دادن به تعاریف و مفاهیم مختلف، به تفکیک اخلاق اجتماعی از اخلاق فردی و نیز به اخلاق حرفه‌ای، اخلاق شهروندی و اخلاق پژوهش بپردازد.

همین گستره نویسی در فصل دوم با ارجاع به پیمایش‌های مختلف فارغ از مفهوم‌سازی، ابزار سنجش، جامعه آماری و حجم نمونه و مهم‌تر از همه قابلیت استناد موجب شده است تا مخاطب در پهنه‌ی گسترده‌ای بدون تعمق کافی، نظریه‌ها و پیمایش‌ها را مرور کند؛ اما تلاش ابراهیم حاجیانی برای ارائه اثری «اولی» در این حوزه کم نوشت قابل‌تقدیر است.

اهواز – لفته منصوری