واکاوی اجمالی پیاده راه سلمان فارسی ؛پیاده راهی که ماشین رو شد

سهیلا باوری: حرکت پیاده طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجایی انسان در محیط است و پیاده روی هنوز هم مهمترین امکان برای مشاهده مکان ها و فعالیت ها، احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط شهری به شمار می رود. شهر دارای دو بعد جسمانی و کالبدی و روحی است از نظر کالبدی شهر مکانی دارای ساختما‌ن‌های بلند، خیابان‌ها، ادارات، پارک‌ها و زیرساخت‌ها و … است و از نظر اقتصادی نیز فضایی است که دارای وجه غالب اشتغال صنعتی و خدماتی بوده و متفاوت از اشتغال توأم با تولید در روستا به شمار می‌رود.

بسیاری از صاحبنظران معتقدند که حد اعلای مرحله بلوغ فرهنگی، اجتماعی شهروندان یک شهر در فضاهای شهری به وقوع می‌پیوندد همان جایی که علاوه بر فرم و کالبد دارای مفهومی وسیع‌تر با عنوان محتواست، یکی از این فضاها پیاده‌راه‌ها هستند، پیاده‌راه‌هایی جذاب جهت حضور و تعمق مردم. پیاده راه ها معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که می توانند شور و سرزندگی را به مناطق مرکزی شهرها آورده و مردم را به حضور داوطلبانه در شهر تشویق کنند، این فضاها خیابان های محصوری هستند که ترافیک سواره در آن ها حذف شده و تسلط کامل با عابر پیاده است. از مشخصات عمده پیاده راه ها که به مراکز خرید پیاده نیز تبدیل شده اند، دسترسی آسان، تنوع کاربری ها، کیفیت محیطی دلپذیر و نقش بالای اقتصادی و اجتماعی آنهاست. مداخله وسایل نقلیه در اینگونه معابر کاهش یافته یا بکلی حذف شده اند. مکانی امن، راحت و سرزنده همراه با آسایش برای خرید، گردش و گذران اوقات فراغت محسوب می شوند که ساکنان و توریست ها را از هر رده سنی و اجتماعی به اینگونه مکان ها جذب کرده و موجب تقویت فعالیت های اجتماعی و اقتصادی شهر می گردد.

تاریچه ایجاد پیاده راه در جهان به حدود 70 سال قبل بازمی گردد و در ایران با وجود گذشت چندین دهه، پدیده ای جدید است. از جمله تجربه های عملی در ارتباط با احداث پیاده‌راه در ایران می توان به تجربه تفکیک سواره از پیاده در تبریز (خیابان تربیت، خیابان استاد شهریار، مقصودیه و محور قلعه سنگی)، خیابان جنت در بافت مرکزی شهر مشهد و از جمله نمونه های اجرا شده در تهران می توان به پیاده سازی خیابان صف (سپهسالار)، خیابان مروی و بازار تهران اشاره نمود. با توجه به اینکه اهواز نیز یکی از کلانشهرها است، شهرداری اهواز در سال 1391 تصمیم بر اجرای طرح پیاده راه سازی گرفت و قرعه به نام خیابان سلمان فارسی افتاد که در راستای اجرای این طرح، خیایان های مرکز شهر به مدت یک سال بسته شد که نارضایتی کسبه و مردم را به دنبال داشت و البته مردم شریف خوزستان با وعده ایجاد یک پیاده راه زیبا این سختی تردد و رفت و آمد را تحمل کردند تا اینکه پیاده راه سلمان فارسی در بهمن ماه 1392 با حضور مسئولين استاني مورد بهره برداري قرار گرفت.

پس از پايان عمليات پیاده راه سازی خیابان سلمان فارسی با توجه به اینک تنها خودروهاي اضطراري و خدماتي مجاز به تردد در اين خيابان بودند به منظور رفت و آمد آسان شهروندان، تصمیم بر آن شد قطارهايي با چرخ لاستیکی براي جابه‌جايي مردم مستقر شوند اما متاسفانه اجرایی نشد و شهرداری اهواز این وعده خود را که می گفتند: “از كاري كه شهر تهران و برخي كشورهاي اروپايي داراي پياده‌راه انجام داده‌اند، اقتباس كرده و قرار شد این قطارها براي تردد شهروندان در پياده‌راه سلمان فارسي مستقر شوند” به دست فراموشی سپردند. بعد از گذشت مدتی همه شهروندان اهوازی شاهد این شدند که پیاده راه سلمانی فارسی به محلی برای تجمع دستفروشان تبدیل شد به گونه ای که در ازدحام دستفروشان، شهروندان اهوازی نه تنها توانایی پیاده روی در این خیابان را نداشتند بلکه یک تردد عادی جهت خرید از فروشگاه های مرکز شهر نیز از آن ها گرفته شده بود و با وعده ساماندهی دستفروشان در مکان های مشخص این معضل را نیز تحمل کردند و می کنند.

از قصه نابسامانی دستفروشان مرکز شهر که بگذریم می رسیم به عبور خودروها اعم از شخصی و تاکسی که رفت و آمد آن ها در پیاده راه سلمان فارسی در گذشت کمتر از دو سال از اجرایی شدن این پروژه شکل گرفت با وجود اینکه همانطور که در بالا ذکر شد از ویژگی های پیاده راه عدم تردد خودرو و تسلط کامل با عابر پیاده است اما با وجود تابلوهای پارک ممنوع، این خیابان به محلی برای پارک ماشین ها و عبور و مرور آن ها تبدیل شد. کیفیت مطلوب طراحی و مسیر پیاده راه تابع شرایطی مانند جنس کف سازی، نظم شیب عرضی، باغچه ها، مبلمان شهری و… است که متاسفانه پیاده راه سلمان فارسی فاقد این ویژگی ها است زیرا کف سازی صورت گرفته در آن بسیار بی کیفیت بوده و در مدت کمتر از یک سال دچار شکستگی و ترک شده است و همچنین امکان تردد با سرعت در مواقع اضطراری در آن فراهم نیست و هرلحظه امکان زمین خوردن وجود دارد. اساس پیاده راه سازی در کلانشهر اهواز کار خوبی است اما باید با پشتوانه کارشناسی انجام شود کمااینکه در همه کشورهای دنیا در بافت های قدیمی و مراکز شهر لزوم پیاده راه احساس و اجرایی شده است اما متاسفانه در این مورد هم مردم اهواز به حق خود نرسیدند، به واقع این حق شهروندی را باید از چه کسی طلب کرد هزینه ای که برای این پروژه صرف شده و سختی که در هنگام اجرای پروژه به مردم داده شده است را چه کسی باید جوابگو باشد.