منافع ملی، چراغ راه سیاست خارجی

رامین کیانی : ایران و چین دو کشور کهن آسیایی با منافع و مواضع مشترک بسیارند. کشور چین که شروع توسعه آن از دهه هفتاد میلادی بوده، اکنون بیش از ۱۶ درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارد و بزرگترین رقیب اقتصادی ایالات متحده آمریکاست. دولت ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتک و سابقه تاریخی، عملا قادر به اتخاذ نقش انفعالی در عرصه بین المللی نیست، خواه حکومت این دولت جمهوری اسلامی باشد و خواه هر نظام سیاسی دیگری؛ ایران موظف به ایفای نقش فعال بین المللی ست.

مورگنتا نظریه پرداز سرشناس روابط بین الملل تاکید زیادی بر منافع ملی دارد و معتقد است که باید منافع ملی چراغ راه سیاست خارجی باشد.خروج یک‌جانبه آمریکا از نفتا، پیمان پاریس و برجام، گویای این است که اصل منافع ملی ست.حفظ و تامین منافع ملی در عرصه بین الملل به ظرفیت‌ها و قدرت چانه زنی هر کشور بستگی دارد که این مهم خود برخواسته از توانایی‌های اقتصادی، سیاسی، ارتباطی، نظامی و… آن کشور است. بنابراین بدیهی است ایران برای حفظ منافع خود نیاز به متحدانی دارد.

حال آنچه که در همکاری ایران و چین قابل توجه است، رویکرد سیاست خارجی چین نسبت به آمریکا و کشورهای غربی ست. چین همیشه پیرو سیاست تنش زدایی بوده و به دنبال ایجاد تنش با این کشورها نیست.همانطور که چند روز پیش وزیر امور خارجه چین اعلام کرد که ما نه می‌خواهیم و نه می‌توانیم که جای آمریکا را بگیریم. ایران سال‌هاست که در تلاش است به پیمان شانگهای بپیوندد. پیمانی که به ناتوی شرق معروف است. اما عضویت آن در سطح عضو ناظر باقی مانده است. یکی از دلایل اصلی‌‌ای که چین با عضویت دائم ایران در این پیمان چندان موافق نیست این است که عضویت دائم ایران می‌تواند پیمان شانگ های را به طور علنی نقطه مقابل غرب قرار دهد و این چیزی ست که چینی‌ها از آن گریزان‌اند.

 با این تفاسیر به نظر می‌رسد برای ثمر بخش بودن همکاری راهبردی ایران و چین، می‌بایست یا چین فشارها و هجمه‌های کشورهای غربی را تحمل کند و یا ایران سیاست تنش زدایی را در پیش گیرد، که البته تحقق مورد اول بسیار بعید است.ایجاد توازن در روابط با کشورهای همسایه و قدرت‌های بزرگ، مانع از تک انتخابی شدن رویه سیاست خارجی ایران می‌شود. ایران باید سیاست تنش‌زدایی با غرب را دنبال کند؛ زیرا حل و فصل مشکلات با غرب هر چند دشوار است اما به ایران اجازه می‌دهد که روابط بهتری با قدرت‌های نوظهور از جمله چین ایجاد کند.

***دبیر سابق انجمن اسلامی دانشگاه شهید چمران