نگاه جهانیان به «وین» ؛ مذاکرات برد- برد

نگاه جهانیان به «وین» پایتخت اتریش دوخته شده است؛ محل مذاکرات. مذاکراتی سخت، توسط قلب های تپنده ای که بشدت ضرباهنگ مذاکرات را می نوازند تا نفس های حبس شده در سینه میلیون ها و میلیارد شهروند را به آرامشی در خور برسانند.«جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا درباره موضوع ادعایی «ابعاد نظامی» احتمالی برنامه اتمی ایران که در یک دهه گذشته یکی از موارد عمده اختلاف ایران و کشورهای غربی بوده گفته که آمریکا به جای «نگاه به گذشته» در پرونده هسته ای ایران، «نگاه رو به آینده» دارد.کری گفته است: «ما بر آن چیزی که ایران در گذشته انجام داده متمرکز نیستیم. ما شکی نداریم و مطمئن هستیم که آنها چه برنامه های نظامی ای داشتند، اما الان برای ما این مهم است که به آینده نگاه کنیم».

موضوع ‘پی.ام.دی’ یا ابعاد نظامی احتمالی به گفته مقام های ایرانی مربوط به قبل از سال 1382 و ادعای کشورهای غربی در انجام برنامه نظامی هسته ای به قصد تولید و توسعه سلاح هسته ای است.برخی مخالفان تفاهم لوزان، خواهان گنجاندن بندی در توافق هسته ای نهایی با ایران هستند که در آن گفته شود برنامه هسته ای ایران پیش از این جنبه نظامی هم داشته است. ایران مخالف وجود چنین بندی در متن توافق است.سخنان وزیر خارجه آمریکا -اگر با چاشنی صداقت و راست گویی همراه باشد- نشان دهنده این است که گروه 1+5 آمادگی دارد تا از گنجاندن چنین بندی در متن توافق بگذرد.کری این سخنان را از طریق ارتباط تصویری بین منزلش در بوستون با وزارت خارجه در شهر واشنگتن بیان کرد. وی که از زمان مجروح شدنش در ژنو برای درمان و سپس استراحت در بوستون بوده است اعلام کرد که به مذاکرات اتمی با ایران می پیوندد.دولت آمریکا در ماههای گذشته دو بار از مواضع خود در قبال ایران کوتاه آمده است؛ یک بار آنجا که «باراک اوباما» رییس جمهوری این کشور گفت: «اقدام نظامی در مورد ایران موثر نیست» و اکنون که «جان کری» وزیر امور خارجه اش می گوید:«آماده برداشتن تحریم هاست بدون آنکه در گذشته ایران کنکاش کند».

هردو این اظهارنظرها آتش به خرمن تندروهای آمریکایی، لابی صهیونیستی و ارتجاع عرب انداخته است. آنها معتقدند واشنگتن در قبال تهران از موضع ضعف برخورد کرده و اهرم های قدرت را یکی یکی از دست می دهد.«ری تکیه» عضو تندرو شورای روابط خارجی امریکا و «راجر زخیم» عضو موسسه امریکن اینتر پرایز متعلق به نئو محافظه کاران امریکا از اینکه دولت اوباما خود را از اهرمی مهم در قبال ایران محروم کرده – آن هم در مرحله ای که مذاکرات وارد مرحله حساسی شده است-، ابراز تاسف کردند.به اعتقاد آنها اقدام نظامی ممکن است راه حلی ایده آل در قبال ایران نباشد ولی پشتوانه ضروری برای دیپلماسی است.وزیر امور خارجه امریکا همچنین اعلام کرد که ایالات متحده آماده برچیدن تحریم های اقتصادی ایران است آن هم بدون رسیدگی به پیشینه فعالیت های هسته ای ایران.او گفت «دسترسی بسیار بسیار حیاتی است. از روز اول هم مهم بوده است.» ولی این را هم گفت که اطمینان از آینده بسیار بهتر از کنکاش در گذشته است.این اظهارات کری، چرخشی آشکار در مواضع رییس دستگاه دیپلماسی آمریکا محسوب می شود. این در حالی است که وی دو ماه پیش به شبکه تلویزیونی پی.بی اس گفته بود که ایران باید فعالیت های گذشته هسته ای خود را به عنوان بخشی از توافق جامع برملا کند.«آنها مجبورند این کار را بکنند. این کار خواهد شد. اگر قرار است توافقی باشد این کار انجام خواهد شد.»

در این حال، کری برای آنکه افکار عمومی آمریکا را از بهت درآورد این را هم اضافه کرد که دستگاههای اطلاعاتی آمریکا بخوبی از فعالیت های ایران در سال های گذشته آگاهند.شاید به همین خاطر است که تحلیگر بیزنس اینسایدر می نویسد: اظهارنظر کری بیش آنکه به سوالات پاسخ دهد پرسش ها را بیشتر کرده است. به نظر می رسد دولت اوباما اصراری بر افشای کامل برنامه های هسته ای ایران به عنوان بخشی از توافق ندارد.در این حال روزنامه نیویورک تایمز نوشت: به این ترتیب اکثر تحریم ها ممکن است بسیار پیشتر از آنکه بازرسان بین المللی به پاسخ های قطعی درباره سوال هایی که مدتها داشته اند برسند، برچیده شود. تحریم هایی که فروش نفت و نقل وانتقال پول ایران را بلوکه کرده است.

آینهورن که تا سال 2013 عضو تیم مذاکره کننده آمریکا بود، در مقاله ای برای موسسه بروکینز نوشت: «شاید دشوارترین موضوع حل نشده بر سر راه توافق، فعالیت های گذشته ایران باشد.»اکنون کری می گوید موضوع فعالیت های مشکوک ایران در گذشته باید رسیدگی شود، ولی تحریم ها می توانند پیش از رفع نگرانی های آژانس درباره تحقیقات هسته ای گذشته ایران برداشته شوند. به این گفته جان کری، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی (یوکیا آمانو) نیز صحه گذارده است.کری گفت که ضرب الاجل کماکان قطعی است و او قصد دارد در این ماه به مذاکرات هسته ای در وین بیپوندد.نیویورک تایمز نیز در تحلیل واکنش ها به اظهارات کری می نویسد: آنهایی که با پرسش از ایران درباره شرح اقدامات گذشته اش مخالفند می گویند که ایران هرگز افشای آنچه دانشمندانش کرده اند را برنخواهد تافت و هرگز از عهد خود در مورد دانشمندانش که شماری از آنها در بمب گذاری در خورو که به اسرائیل نسبت داده می شود جان باخته اند، عدول نخواهد کرد.برخی دیگر از مخالفان نیز این اظهارات را به چالش کشیدند. «دیوید آلبرایت» از جمله آنهاست که این سخنان را تضعیف موضع قبلی آمریکا یا حداقل پیش درآمدی برای تضعیف آن در آینده می بیند و می گوید: «اگر دولت آمریکا اینقدر درباره برنامه سلاح های اتمی ایران می داند باید جزییات آن رامنتشر کند؛ مثل اسامی، تاریخ، فعالیت ها و مکان ها».

آینهورن نیز این سخنان را اذعان صریح و روشن از یک فرضیه ناگفته دولت اوباما در مذاکرات می داند. وی معتقد است: «دولت بر این باور بوده که اطمینان از آینده مهمتر است، اطمینان از این که ایران درآینده به فعالیت های نظامی هسته ای ادامه نمی دهد.»در این حال رسانه های صهیونیستی از جمله روزنامه ‘جروزالم پست، سخنان «باب کورکر» سناتور جمهوریخواه ایالت تنسی را که گفته است: در دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» به جای این که برنامه هسته ای یک کشور برچیده شود، اجاره داده شد که این کشور به غنی سازی خود ادامه دهد، برجسته می کنند.کورکر افزوده است: مذاکرات به ایران اجازه می دهد همزمان به توسعه برنامه موشکی و تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته ادامه دهد. این توافق همچنین به اقتصاد ایران اجازه خواهد داد با بازگشت میلیاردها دلار به خزانه آن احیا شود.

این سناتور جنگ طلب آمریکایی می گوید: ‘من از این گزارش هایی که حاکی از احتمال توافق با ایران باشد، بسیار نگرانم و درباره آن احساس خطر می کنم.’باب کورکر سناتور جمهوریخواه و طراح طرح های تحریم علیه ایران، همچنین قاطعیت دولت اوباما را زیرسوال برده و گفته است: سال گذشته دولت به کمیته ما اطمینان داد پس از توافق نهایی، پرسش ها درباره فعالیت های گذشته ایران پاسخ داده خواهد شد.او افزوده است: سخنان این هفته کری و تلاش های بعدی برای خنثی کردن آن فقط به تردید ها در مورد عزم دولت برای روشن شدن این مساله دامن می زند.به اعتقاد این سناتور، توافقی خوب است که گذشته ایران را هم آشکار و در غیر این صورت دولت اوباما باید میز مذاکرات را ترک کند.«ویلیام تابی» عضو اندیشکده «بلفر» که پیش از این در بخش عدم اشاعه در شورای امنیت ملی آمریکا فعالیت داشت، نیز موضع گیری تازه کری را اشتباه و بیش از حد خام توصیف کرده و گفته است: ایالات متحده نمی تواند مطمئن باشد که همه گذشته برنامه هسته ای ایران را می داند.

او مدعی است که سخت نگرفتن درباره سوابق برنامه هسته ای ایران، راه را برای تکرار کارهای ایران باز می کند و جایگاه آژانس را تنزل خواهد داد.«متیو مک اینیس» پژوهشگر موسسه امریکن اینترپرایز هم با نوشتن مقاله ای در وب سایت این موسسه واکنش نشان داد. او نوشته اگر گذشته ایران پیگیری نشود، آژانس نخواهد توانست از کارایی نظارت خود بر آینده برنامه هسته ای ایران اطمینان داشته باشد.این پژوهشگر هم ادعای اوباما و کری مبنی بر آگاهیشان از گذشته ایران را ساده لوحانه می داند و می گوید: هیچ مقامی نمی تواند مدعی شود که از همه چیز آگاه است.اظهارات مقام های رسمی آمریکا و واکنش تندروها به آن، در حالی است که همه نگاهها – نگاه میلیون ها و میلیاردها شهروند دهکده جهانی- به وین دوخته شده است. جایی که هم اکنون نبض مذاکرات در آن می زند و قلب های تپنده ای مذاکرات را با همه فراز و فرودهایش به پیش می برند و خواب را از چشمان دیپلمات ها – چه طرف های ایرانی و چه صاحبان کرسی ها در نقطه مقابل میز مذاکرات- می رباید.

«عباس عراقچی» و «مجید تخت روانچی» معاونان وزارت خارجه ایران برای آخرین دور از گفت و گوهای اتمی با گروه 1+5 پیش از فرا رسیدن ضرب الاجل 9 تیر (30 ژوئن) که هدف آن رسیدن به توافق جامع اتمی است، در وین به سر می برند. قرار است به زودی «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران و همتایان وی در شش کشور طرف مذاکرات نیز راهی وین شوند تا تصمیم گیری ها و نتیجه گیری از مذاکرات را سرعت بخشند.رسانه های ایران هفته گذشته از عراقچی نقل کردند که تا دهم تیر ماه در محل مذاکرات مستقر می شوند تا بتواننند آخرین کارها را انجام دهند.دور تازه مذاکرات ایران و گروه 1+5 به سرپرستی «عباس عراقچی» و «هلگا اشمیت» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از روز چهارشنبه هفته گذشته در وین آغاز شده است. عراقچی گفته است که در این دور از گفت وگوها تلاش می شود پرانتزهای داخل متن را که حاکی از اختلاف است، کاهش دهیم.معاون وزارت خارجه ایران افزوده است، احتمالا تعدادی از اختلافات که اتفاقا کلیدی و اساسی تر است برای روزهای آخر می ماند تا وزرا ملحق شوند و در سطح آنان تصمیم گیری شود.

یکی از مهمترین اختلافات باقی مانده به گفته عراقچی، موضوع همزمانی رفع تحریم ها و اقدامات ایران است.عراقچی گفته است، مشکلی به نام همزمانی وجود دارد که همچنان در حال بررسی آن هستیم و یکی از پرانتزهای بسیار مهمی که هنوز باز مانده همین نکته ای است که آنچه از ترتیبات یا مقدمات فنی باید آماده سازی کنیم در مقایسه با مقدماتی که آنان (گروه 1+5) باید فراهم کنند، مقداری زمان بیشتر می برد.عراقچی پیش از ترک تهران گفت که اینکه چگونه می توان این دو را با هم همزمان کرد در حال بررسی است، پیشنهادها و ایده هایی وجود دارد و فکر می کنم که در نهایت راه حل هایی که اطمینان بخش باشد برای هر دو طرف در این خصوص یافت شود تا این گونه وقتی به روز اجرای توافق رسیدیم همه چیز در روالی معقول اجرا شود.ایران و گروه 1+5 توافق کرده اند که تا تاریخ 9 تیرماه به متن توافق جامع اتمی دست یابند. هر دو طرف گفته اند که تلاش می کنند به این تاریخ برسند، اما «توافق خوب» را فدای تاریخ تعیین شده نمی کنند.مفاد اصلی این توافق در جریان مذاکرات لوزان مشخص شده است، اما «حسن روحانی» رییس جمهوری ایران اخیرا گفته است، طرف مذاکره کننده وقتی در جلسه ای به تفاهم می رسیم در جلسه بعد به چانه زنی می پردازد و این کار مذاکرات را طولانی تر می کند.در جریان این توافق قرار است در برابر تعدیل برخی فعالیت های اتمی ایران، تحریم های سازمان ملل و تحریم های مالی و بانکی آمریکا و اتحادیه اروپا لغو شود.

از خیرالله شفیعی