«صلح هرمز»، طرحی با مختصات منطقه ای

طرح «صلح هرمز» که جمهوری اسلامی ایران در مهرماه ۹۸ در راستای ایجاد صلح بین کشورهای ساحلی خلیج فارس مطرح کرد، به اعتقاد کارشناسان همچنان، کاربردی ترین طرح برای حفظ ثبات و آرامش در منطقه است. در اکتبر سال ۲۰۱۹، حسن روحانی رئیس ‌جمهوری اسلامی ایران برای تمام کشورهای جامعه هرمز یعنی بحرین، کویت، عراق، قطر، عمان، عربستان سعودی و امارات عربی متحده، نامه نوشت تا رسما آن‌ها را به پیوستن به این ابتکار دعوت کند. آن دعوتنامه هنوز روی میز است.این طرح بر پایه تشریک مساعی کشورهای ساحلی خلیج فارس با هدف پایان بخشیدن به حضور نیروهای بیگانه در این حوزه مهم و راهبردی آبی بنا نهاده شده و رهاورد آن ایجاد صلح و ثبات در خلیج فارس و پیشرفت و شکوفایی اقتصادی برای کشورهای منطقه است بر همین اساس این طرح، «ائتلاف امید» هم نامگذاری شده است.

باید اعتراف کرد ، برخی دولت های شیخ نشین حوزه خلیج فارس که سرنوشت وجودی خود را به آمریکا بسته اند، تاکنون با این طرح چندان همراهی و همکاری نکرده اند که شاید یکی از دلایل آن، عدم اطلاع از منافع این طرح است بر همین اساس احساس می شود باید بیشتر درباره مزایای آن سخن گفت.وجود طرح های غیر واقع بینانه ای که آمریکایی ها با آن برخی از کشورهای عربی ساحلی خلیج فارس را همواره فریب می دهند، یکی از دلایل دیگر عدم همراهی جدی برخی از این کشورها با طرح صلح هرمز عنوان شده است.طرح صلح هرمز، همان طور که مشخص است یک طرح با مختصات منطقه است که در نهایت همه کشورهای منطقه از آن بهره خواهند برد و به جای اینکه خلیج فارس تبدیل به صحنه جنگ و انبار باروت شود، تبدیل به حوزه آبی صلح و آرامش خواهد شد که منافع اقتصادی کلانی برای کشورهای ساحلی به دنبال خواهد داشت.

« محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه گذشته در گزارشی در نشریه آمریکایی فارن افرز نوشت: ایران مدت‌هاست که از تشکیل یک مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای حمایت می‌کند – از زمان قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۷ تا ابتکار صلح هرمز معروف به HOPE، که ایران در سال ۲۰۱۹ آن را به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه کرد.درچنین مجمعی، کشورها می‌توانند با تدابیر اعتمادساز دغدغه‌های خود را برطرف کرده، گلایه‌های خود را از طریق گفت‌وگو حل کنند و با مشارکت در تلاش‌های دارای منافع متقابل، مسائل مشترک را حل و از منافع جمعی حراست کنند.

ابتکار صلح هرمز، پیش‌نویس آینده نیست – هر ساز و کار دائمی‌ای باید به صورت جمعی توسط تمام قدرت‌های منطقه‌ای به دست آید. اما این طرح پیشنهادی، نمایانگر خواست ایران برای داشتن جامعه‌ای قدرتمند، باثبات، آرام و شکوفا از کشورها و عاری از تحمیل هژمونی منطقه‌ای یا جهانی است.چارچوب ابتکار صلح هرمز بر اصول مورد پذیرش جهانی بنا شده است. احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی از جمله این اصول است. دولت‌های مشارکت‌کننده متعهد می‌شوند که برای نمادهای تاریخی، مذهبی و ملی یکدیگر احترام قائل شده و از مداخله در امور داخلی یا خارجی یکدیگر اجتناب کنند.درون آنچه ما آن را «جامعه هرمز» نامیده‌ایم، کشورها متعهد می‌شوند که مناقشات خود را به شکل صلح‌آمیز حل و فصل کرده و از مشارکت در ائتلاف‌ها یا هم‌پیمانی‌هایی علیه یکدیگر خودداری کنند.

لازمه موفقیت ابتکار صلح هرمز یا هر ابتکار دیگری، آن است که دولت‌های منطقه – و قدرت‌های خارجی – واقعیات مشخصی را بپذیرند. در ابتدا این واقعیت که آینده منطقه می‌تواند و باید تنها توسط مردم این منطقه تعیین شود. هر رویکرد دیگری، محکوم به شکست است. به این منظور، غرب باید از سیاست سرپرستی یا حمایت کور از رفتار بد دولت‌های پیروش به نام مقابله با تهدید موهوم ایران، دست بردارد. تمام دولت‌های ساحلی خلیج فارس، بدون استثنا، باید در هر ابتکار منطقه‌ای شامل شده و هم بازیگران منطقه‌ای و هم بازیگران خارجی باید حقوق ملی مشروع، منافع و دغدغه‌های امنیتی همه را پذیرفته و به آن احترام بگذارند.حالا عراق به عنوان یکی از کشورهای مهم ساحلی در این طرح، نقش کلیدی خواهد داشت به ویژه اگر در آینده، خلیج فارس یکی از محورهای طرح بزرگ اقتصادی راه ابریشم شود.دو تن از کارشناسان عراقی در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا بر اهمیت طرح صلح هرمز صحه گذاشته و از شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس خواسته اند که به جای اینکه سرنوشت وجودی خود را به طرح های فریب دهنده آمریکایی – صهیونیستی گره بزنند، آینده خود را به آینده منطقه وصل کنند.

صلح هرمز یک طرح واقع بینانه

یک تحلیلگر مسائل سیاسی عراق در این راستا معتقد است که طرح ایران برای حفظ امنیت و صلح در خلیج فارس تحت عنوان صلح هرمز یک طرح واقع بینانه است.«حسین الکنانی» افزود که امنیت کشورهای منطقه در طول ۳۰ سال گذشته به دلیل حضور و دخالت ها نیروهای بیگانه در خلیج فارس، دستخوش ناآرامی و بی ثباتی شده است.به گفته وی، آمریکا در طول سال های گذشته با حضور نظامی خود در خلیج فارس، همواره پیام های غلطی برای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مبنی بر دفاع از آنها ارسال کرده و خلیج فارس به دلیل حضور نیروها و پایگاه های مختلف نظامی آمریکا در منطقه به یکی از خطرناکترین مناطق جهان تبدیل شده است.

این کارشناس عراقی افزود: خلیج فارس از نگاه آمریکایی ها یک حوزه آبی مهم است که باید همانند بسیاری از دریاها و آبراه های بین المللی زیر سلطه و نفوذ آمریکا قرار می گرفت.وی تاکید کرد که آمریکا در واقع با حضور نظامی خود در خلیج فارس می خواهد کشورهای مخالف از جمله جمهوری اسلامی ایران و عراق را مجبور به همراهی با طرح هایش کند.الکنانی گفت که کشورهای ساحلی خلیج فارس هیچ راه حلی برای ایجاد امنیت و صلح در منطقه جز همکاری با همدیگر برای ایجاد ثبات و آرامش در منطقه ندارند.وی با اشاره به اینکه کشورهای ساحلی باید بیگانگان را از سلطه بر این دریا منع کنند، افزود: کشورهایی که دنبال آرامش و صلح در منطقه هستند باید به دنبال منافع مشترک باشند و یکی از بسترهای این منافع مشترک، پیوستن به صلح هرمز و پایان حضور بیگانگان در منطقه است.

وابستگی خارجی مانع پیوستن به صلح هرمز است

کارشناس دیگر عراقی معتقد است که وابستگی شدید برخی کشورهای منطقه به بیگانگان یکی از عوامل عدم پیوستن آنها به صلح هرمز شده است.«وائل الرکابی» در عین حال تاکید کرد که طرح صلح هرمز توسط جمهوری اسلامی ایران، بسیار خردمندانه مطرح شده است.وی ادامه داد که امنیت و صلح در خلیج فارس در وقت حاضر به دلیل حضور ناوهای هواپیمابر و نیروهای متعدد آمریکایی دچار بی ثباتی شده و اگر کشورها عزم جدی برای ایجاد صلح و آرامش در منطقه دارند باید، در این راستا با همدیگر همکاری کنند.

وی اضافه کرد که آمریکا درصدد ایجاد هرج و مرج در این حوزه آبی است که این شرایط بدون شک به نفع کشورهای منطقه نیست و صلح منطقه ای و جهانی را به مخاطره خواهد انداخت.الرکابی تاکید کرد که متاسفانه کشورهایی که پذیرفته اند در زیر ذلت آمریکایی ها امرار معاش کنند، تاکنون با این طرح ایرانی مخالفت کرده اند، هرچند این طرح حرکت آرام ناوها و کشتی ها را برای کشورهای منطقه فراهم خواهد کرد.وی خاطر نشان ساخت که اراده آمریکایی ها بر این است که امنیت و صلح در منطقه برقرار نشود و بر همین اساس به اینگونه طرح های منطقه ای برای ایجاد ثبات و آرامش در منطقه باور ندارد.این کارشناس عراقی افزود که طرح صلح هرمز نشان داد که جمهوری اسلامی ایران همچنان پیشگام ایجاد صلح و آرامش در منطقه است اما متاسفانه کشورهای دیگر به دلیل وابستگی که به آمریکایی ها پیدا کرده اند، تاکنون به آن نظر مثبت نشان نداده اند.

وی گفت که از نظر آمریکایی ها، خلیج فارس یک منطقه راهبردی و مهم است و برای همین با ایجاد مشکلات و بحران سازی می کوشند حضور خود را در منطقه حفظ کنند.الرکابی افزود که آمریکا در واقع تنها در صدد اجرای طرح های خود است که به طور ویژه منافع رژیم صهیونیستی در آن رعایت می شود و طبیعتا این طرح ها همگی در ضدیت با کشورهای منطقه و همچنین محور مقاومت است.حجت‌الاسلام «حسن روحانی» رییس ‌جمهوری در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در مهرماه ۹۸ از طرح «ابتکار صلح هرمز» یا «ائتلاف امید» رونمایی کرد و گفت: «بنا به مسوولیت تاریخی کشورم در حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز، همه کشورهایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متاثر می‌شوند به «ائتلاف امید» (HOPE) یعنی «ابتکار صلح هرمز» (Hormoz Peace Endeavor) دعوت می‌کنم.»

هدف ائتلاف امید، ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح‌آمیز و دوستانه میان ایشان است.این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تامین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.همچنین ائتلاف امید بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفت و گو و تفاهم، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه ‌ناپذیری مرزهای بین ‌المللی، حل و فصل مسالمت‌ آمیز تمامی اختلافات و از همه مهم‌تر دو اصل بنیادین «عدم تجاوز» و «عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر» قرار دارد. // ایرنا