پیرامون ۱۴ تیر روز قلم

مصطفی بوعذار : در تقویم ایران ( روز قلم ) به عنوان نمادی برای تجلیل از صاحب‏ان قلم و آثارشان انتخاب شده است. در این نوشتار به ابعاد تربیتی، رسانه‏‌ای و ارزشی تألیف و نگارش اشاره میشود و از چگونگی سیر قلم در طول تاریخ صحبت به میان می‌آید. به این سیر، چه از نظر محتوای نوشته‌ها و چه از نظر ابزار ظاهری ـ که به شیوه‏‌های اینترنتی و الکترونیکی ـ رسیده، نگریسته شده است.

در صفحات تقویم، ۱۴ تیرماه با عنوان «روز قلم» به خود جلوه‏‌ای دیگر بخشیده است. نام‏گذاری این روز به نام قلم، بی ارتباط با تاریخ کهن متمدن و فرهنگ‏ساز این سرزمین نیست. ابوریحان بیرونی در کتاب آثارالباقیه خود آورده است که چهاردهمین روز از تیرماه را ایرانیان باستان، روز تیر (عطارد) می‏ نامیدند. از طرفی سیاره تیر یا همان عطارد، در فرهنگ ادب پارسی، کاتب و نویسنده ستارگان است. به همین مناسبت این روز را روز نویسندگان می‏‌دانستند و گرامی می‏‌داشتند.

تاریخ نوشتار، حداکثر به بیست هزار سال پیش باز می‏‌گردد و با محدود ساختن به نظام‏‌های نوشتاری مدوّن، رقمی حدود شش هزار سال پیش را نشان می‏‌دهد. این ارقام و آمارها فقط تخمینی است از سوی کاوشگران علمی، در صورتی که بدون شک پیشرفتی از سوی جوامع گوناگون، بدون کمک خط و زبان امکان‏‌پذیر نبوده است.

از جمله موادی که برای نوشتن به کار می‏‌رفته سنگ، چوب، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، موم، ابریشم، پنبه و کاغذ را می‏‌توان نام برد. در طول تاریخ، نوشتن به دو صورت بوده است: یک دسته خطوطی را در بر می‏‌گرفت که با استفاده از ابزارهای تیز چون سوزن، چاقو و… نوشتاری، کنده‏‌کاری می‏‌شد. دسته دیگر شامل خطوطی است که به وسیله قلم پر، قلم‌نی، قلم‌مو و… و با استفاده از جوهر بر سطح ماده نوشتاری ترسیم می‏‌گردید. گفتنی است نسخه‏ پردازی از نوشته‏‌ای بر سنگ یا فلز به‏ طور منطقی، در نهایت به اختراع چاپ انجامید.

قلم چیست؟

قلم، زبان عقل و معرفت و احساس انسان‏ها و بیان‏‌کننده اندیشه و شخصیت صاحب آن است. قلم، زبان دوم انسان‏‌ها است. هویت، چیستی و قلمرو قلم بسیار گسترده‏‌تر از آن است که در بیان بگنجد. هرگونه رشد و پیشرفت، پیروزی و آرامش و معرفت و شناخت، ریشه در قلم دارد. تمدن‏‌ها، تجربه‏‌های تلخ و شیرین و علوم با نوشتن ماندگار می‏‌شوند و آیندگان مملو از تجربه و پر از راه‌حل‏‌ها هستند.
هرکس می‏‌تواند قلمی را بین انگشتانش بفشرد و فرمانش دهد که بنگارد و هرآنچه را از مخیله صاحب انگشت تراوش می‏‌کند، بنویسد. قلم، تخریب می‏‌کند. می‏‌سازد. واقعیت‏‌ها را آشکار می‏‌کند. آشکارها را نهان می‏‌کند. به واقع قلم، معجزه‏‌ای جاودان است.