ارادهٔ معطوف به عقلانیت انسانی!

توماس هابز فیلسوف انگلیسی قرن شانزدهم و نویسندهٔ کتاب تأثیر گذار « لویاتان » در اندیشهٔ سیاسی مدرن، ترس از دیگران را یکی از دلایل بروز جنگ و درگیری به شمار می آورد. از دیدگاه او حالت ترس متقابل و لزوم تأمین امنیت در کنار عواملی به مانند غرورملی، خودپسندی، تصادف، مسابقهٔ تسلیحاتی و قضاوت اشتباه و محاسباتی تله ها و دام هایی هستند که گروه ها و کشورها را به سمت جنگ رهنمون می سازد. لذا رهایی از توهم ترس متقابل از طریق گفتگو، مذاکره و دیپلماسی و بکارگیری عقلانیت سیاسی تنها راه جلوگیری از گرفتار شدن به دام هابزی جنگ می باشد.

اتحاد جماهیر شوروی به رهبری خروشچف و ایالات متحدهٔ آمریکا به رهبری کندی در بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ در آستانهٔ درگیری در یک جنگ اتمی خانمانسوز با بکارگیری خرد و عقلانیت سیاسی و مسئولیت پذیری در مقابل مردم خود و جهان از دام جنگ کشورهای خود را رهایی دادند و با شجاعت و مهار غرور ملی و ناسیونالیسم ویرانگر صلح را به مردم خود تقدیم نمودند. خروشچف از موضع یک رهبر مسئول و آگاه به فجایع جنگ در نامه ای به پرزیدنت کندی چنین از مصائب جنگ و چهرهٔ زشت و پلید آن سخن می گوید:

« اگر واقعأ جنگ آغاز شود نمی توانیم آن را کنترل یا متوقف کنیم، چون منطق جنگ چنین است. من در دو جنگ شرکت داشته ام و می دانم که جنگ تنها پس از اینکه شهرها و روستاها را درنوردید و در همه جا بذر مرگ و ویرانی پاشید متوقف می شود.. اگر افراد خردمندی پیشه نکنند در نهایت همچون موش کور با یکدیگر برخورد می کنند و به نقطه ای می رسند که نابودی متقابل آغاز می شود…اکنون من و شما نباید دو طرف طنابی را بکشیم که شما گرهٔ جنگ بر آن بسته اید چون هر چه محکمتر بکشیم اگر گره سفت تر می شود و شاید زمانی فرا برسد که این گره چنان سفت شود که فردی که آن را بسته دیگر قدرت باز کردنش را نداشته باشد و تنها راه بریدن گره باشد. »
هر دو رهبر در آن بحران که می توانست آثار ویرانگری بزرگتر از دو جنگ جهانی اول و دوم برای بشریت داشته باشد، با عقلانیت و قدرت دیپلماسی به توافقی صلح آمیز با یکدیگر دست پیدا نمودند. خروشچف پس از عقد پیمان صلح با کندی آن را پیروزی خرد انسانی توصیف نمود.:« نپرسید چه کسی برد و چه کسی باخت انسان برنده شد، خرد انسانی برنده شد. »امروز کشورمان به لحاظ وضعیت داخلی و خارجی در معرض بحران ها و طوفان های سهمگینی قرار گرفته است. دام هابزی جنگ در همه جا گسترده شده است، رهایی کشور از این دام های مهلک و حفظ وحدت ملی و سرزمینی نیازمند عقلانیت، ارادهٔ معطوف به پیروزی دیپلماسی، بازگشت به مردم، رها شدن از تله های ایدئولوژیک در سیاست و درک شرایط زمانی دارد.

عبدالرضا نواصری

مرداد ۹۷