کاروان های راهیان نور ؛ فرصتی برای توسعه گردشگری جنگ و تقویت اقتصاد مقاومتی در خوزستان

گردشگری جنگ حوزه جدیدی است که بعد از جنگ جهانی دوم وارد صنعت گردشگری شد و در واقع شامل بازدید از مناطق عملیاتی، موزه ها، یادمان ها و مکان هایی است که درگیر جنگ های داخلی و یا خارجی بوده اند می گردد .  بعد از جنگ جهانی دوم که زمزمه های گردشگری جنگ روی زبان ها افتاد ایده ای برای رونق دوباره مناطق جنگ زده و بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق با عنوان “گردشگری جنگ” شکل گرفت .طرحی که پس از مدتی وجهه تاریخی آن قوت گرفت و با بهبود وضعیت مناطق جنگ زده، به حاشیه دنیای گردشگری رانده شد.

گردشگری جنگ، شاید درابتدا مفهومی متناقض و دور از ذهن به نظر آید، چرا که گردشگری، گذراندن اوقات خوش با سفر به جاهای زیبا یا دیدن آثار تاریخی، بیشتر به قصد تفریح و لذت بردن را به ذهن متبادر می‌کند؛ در حالی که گردشگری جنگ، چنانکه از نامش برمی‌آید قرار نیست حداقل به لحاظ بصری، زیبایی‌ای را به معنی عام آن به ما بنمایاند. شاید قرار است این نوع از گردشگری ما را متاثر کند، چیزهایی را به یادمان بیاورد یا حتی هشدارهایی به ما بدهد. رازآلودی، مهابت و گاه تلخی آن، جاذبه‌ای عجیب و دور از انتظار برای گردشگران دارد. گردشگری جنگ در تعریف بسیط و کلی خود زیر مجموعه گردشگری سیاه قرار می‌گیرد و به عنوان يكي از شاخه‌هاي پرجاذبه صنعت گردشگري در جهان طرفداران زيادي دارد.

نوعی گردشگری برای بازدید از محل‌های حوادث و فجایعی انسانی یا طبیعی همچون سیل، طوفان یا زلزله یا گورستان‌ها و… را گردشگری سیاه گویند این نوع گردشگری در ایران بیشتر به مفهوم گردشگری نوستالژی یا گردشگری “دریغ و درد” نزدیک است و چندان با گردشگری سیاه منطبق نیست. مردم دوست دارند به مناطقی بروند که از آن خاطراتی دارند یا عزیزی را به یادشان می‌آورد. حتی اگر بازدیدکنندگان نگاه ایدئولوژیک هم به جنگ نداشته باشند، علاقمند به بازدید و سرکشی از مکان هایی هستند که در این سال‌ها در کتاب‌ها خوانده‌اند و در فیلم‌ها تماشا کردند.گردشگری جنگ در کشور ما با مدیریت بخش دولتی انجام می‌گیرد یا به بیان بهترمی‌توان گفت درانحصار بخش دولتی است؛ به این خاطر که سیاست‌های کلی در این بخش طرح شده و دنبال می‌شود و شاید برگزاری این تورها توسط  بخش خصوصی قادر به تامین سیاست‌های مورد نظر حاکمیت نباشد 

اما مشکل اینجا است که نتیجه این انحصار، برخوردهای سلیقه‌ای و گاه دفعی است که موجب ریزش بسیاری از گروه‌های هدف بالقوه در این حوزه می‌شود. در حال حاضر بازدیدکنندگان مناطق و سایت‌های جنگی و موزه‌های جنگ علاوه بر بازماندگان و آسیب‌دیدگان آن، بیشتر نسل سوم و چهارم انقلاب هستند که اساسا جنگ را درک نکرده‌اند و حال قرار است که با روایت مشخصی با آن آشنا و همراه شوند. آنها تعداد کمی نیستند و سالانه طبق آمار اعلام شده حدود 2 میلیون نفر از این مناطق دیدن می‌کنند که بیش از یک و نیم میلیون آنها از خوزستان بازدید می کنند.

وجود این تعداد گردشگر تا حد زیادی می تواند به اقتصاد محلی کمک و باعث توانمند سازی ساکنان مناطق محروم نوار مرزی گردد. گرچه این میزان گردشگر جنگی بدلیل حمایت بخش دولتی در تولید ملی کم تاثیر است اما دست کم در حساب‌های اقماری گردشگری موثر است. گردشگری جنگ رخداد مهمی در صنعت گردشگری است، اما چون به درستی هدایت نمی‌شود و تصور دقیقی از آن در کشورمان وجود ندارد، به فرمی از گردشگری پایدار بدل نشده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد که باید به گردشگری جنگ و کاروان‌های راهیان نور از زاویه‌ای دیگر نگریست و این شاخه از توریسم را که در ایران پتانسیل‌های فراوانی جهت رشد و گسترش آن وجود دارد، ارج نهاد. بدیهی است ارزش‌های مقاومت و صلح نیز از این طریق بهتر و بیشتر رخ می‌نمایانند امروزه گردشگري در بسياري از كشورها با رشد سريعتر نسبت به ساير بخش هاي اقتصادي يك صنعت پيشرو تلقي ميشود.

فعالتر ساخت . مديريت كلان در بخش گردشگري جنگ بايد با همراهی مدیریت استان خوزستان و همچنین مشارکت دادن بخش خصوص این فرصت ها را در ردیف منابع درآمدی استان خوزستان با هدف محرومیت زدایی و توانمندسازی مناطق متاثر از پیامدها و آسیب های جنگ بگنجانند .گردشگري دفاع مقدس و جاذبه هاي مرتبط با آن مي تواند به عنوان یكي از فرصت هاي مناسب براي توسعه خوزستان محسوب گردد كه سالانه بدون توجه به بازه زمانی خاص گردشگران را به سمت و سوی بازدید از کانون های گردشگری دفاع مقدس بویژه در شهرها و مناطق جنوب و جنوب غرب خوزستان رهنمون سازد . گردشگري جنگ از شاخه هاي تخصصي و با اهميت گردشگري است كه با نشان دادن ويرانيهاي ناشي ازجنگ علاوه بر بيدار كردن حس جنگ ستيزي و عواطف انسان دوستانه در گردشگران به حفظ تاريخ معنوي و حماسي يك كشوركمك مي كند. جنگ تحميلي رژيم بعثي عراق عليه نظام جمهوري اسلامي ايران يكي از جنگ هايي است كه براي گردشگران قابلتوجه ميباشد و فرهنگ شهادت و ايثار را ميتوان بعنوان يكي از گزينههايي كه براي گردشگران اهميت دارد به خوبي معرفي نمود.

نسل سوم انقلاب و بعد از آن با چگونگي جنگ تحميلي، رشادتها، شهادت ها، از خودگذشتگي ها و اتفاقات اين جنگ تحميلي به خوبي آشنايي ندارند؛ مي توان با معرفي جنگ تحميلي رژيم بعثي عراق عليه نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران از طريق تورهاي گردشگري جنگ اين فرهنگ را به نسل هاي بعد انتقال داد، البته اين امر جز با فرهنگ سازي و نهادينه كردن گردشگري جنگ در قالب یک چشم انداز و طرح راهبردی و جامع نگر تحقق پيدا نخواهد كرد. 

استان خوزستان به عنوان یکی از قطب های صنعت گردشگری جنگ کشورمان محسوب می شود. اگر مکان های یادمانی در سطح استان تجهیز شوند و زیرساخت های آن ها فراهم شود و ما بتوانیم قاب مناسبی را برای این نقاط طراحی کنیم، می توانیم از این نقاط در راستای توسعه استان بهره ببریم.بيش از 20 سال از اتمام جنگ تحميلي مي‌گذرد، اما نه‌ تنها آثار آن را در شهرها و اقصي نقاط مرزي خوزستان مي‌توان ديد بلكه مناطق عملياتي و يادمان‌هاي شهدا در مناطقی همچون دشت آزادگان و خرمشهر و آبادان هنوز پابرجا بوده و يادآور رشادت و جنگاوري جوانان و فرماندهان غیور و مومن ایران اسلامی است. اين آثار در حال حاضر شايد تنها هدف سفر كاروان راهيان‌ نور باشند، اما اين ظرفيت را دارند تا مانند سايت‌هاي باقيمانده از دوران جنگ جهاني دوم كه گردشگران بسياري را به خود جذب مي‌كنند،‌ مورد بازديد گردشگران مختلف نيز قرار بگيرند.

گردشگري جنگ مي‌تواند كاركردهاي اجتماعي و فرهنگي گوناگوني در جامعه را به دنبال داشته باشد كه تسهيل در جريان هويت‌بخشي به جامعه بويژه جوانان ازجمله مهم‌ترين اين كاركردهاست. گردشگري جنگ از شاخه‌هاي تخصصي و با اهميت گردشگري است كه با نشان دادن ويراني ناشي از جنگ علاوه بر بيدار كردن حس جنگ‌ستيزي و عواطف انسان‌ دوستانه در گردشگران به حفظ تاريخ معنوي و حماسي يك كشور كمك مي‌كنند.

هنوز در كوچه پس‌كوچه‌ ها و خيابان‌ هاي خرمشهر خانه‌ هايي وجود دارد كه بر چهره خود سند 8 سال دفاع مقدس را نگه داشته‌اند، اما برخي تصور مي‌كنند اين خانه‌ها و ابنيه خرابه‌هايي هستند كه فقط چهره شهر را زشت كرده و بايد تخريب و نوسازي شوند و نماي شهر را از وجود اين خانه‌ها تميز كرد! اين خانه‌ها نمادي از 8 سال دفاع مقدس هستند كه اتفاقا مي‌توانند با بازسازي و رسيدگي به آنها زمينه راه‌اندازي تورهاي گردشگري جنگ را به شهرهايي مانند آبادان و خرمشهر فراهم كرد. بخشي از مسافران و گردشگراني كه به خوزستان مسافرت مي‌كنند، وقتي مي‌بينند چطور اين شهرها زير توپ قرار گرفته‌اند، متاثر مي‌شوند.

در راستای توسعه صنعت گردشگری دفاع مقدس و بهره جستن از این فرصت جهت توانمندسازی اقتصادی ساکنان مناطق مرزی و تقویت اقتصاد مقاومتی در خوزستان پیشنهادات زیر تقدیم می گردد.

1-گرچه شاید از نقطه نظر نهاد متولی اداره کاروان های نور ، بخش فرهنگی قابل برون سپاری به بخش خصوصی نیست اما بدون تردید کارها و خدماتی نظیر لجستیک ، اسکان و تغذیه کاروان های گردشگری دفاع مقدس را می توان به پیمانکاران و افراد توانمند بومی شهرها و مناطق عملیاتی در قالب یک طرح جامع و مطالعه شده واگذار و از توانایی آنها در این زمینه بهره جست.این امر ضمن کمک به حوزه اشتغال موجب تقویت اقتصاد مقاومتی مورد نظر مقام معظم رهبری و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی در خوزستان گردد.در سالجاری نرخ مشارکت اقتصادی در خوزستان بالغ بر 37 درصد بوده که در صورت فعال سازی این بخش می توان این رقم را به 45 درصد در سال افزایش داد.

2-ایجاد و راه اندازی بازارچه های موقت در محل یادمان های دفاع مقدس و واگذاری غرفه ها به افراد علاقمند شهرها و روستاهای مناطق مرزی از جمله اقدامات مهم و موثری است که اگر در حاشیه گردشگری دفاع مقدس مورد توجه قرار گیرد می تواند به رونق صنایع دستی و اقتصاد بومی کمک قابل توجهی بکند 

3-تهیه و عرضه بسته های سوغاتی شامل اقلام فرهنگی و غذاها و محصولات سنتی و واگذاری تهیه ، بسته بندی و عرضه آن به بخش خصوصی

4-در کنار کاروان های راهیان نور سالانه صدها هزار نفر بشکل انفردی یا همراه خانواده های خود به شهرهای مرزی و مناطق عملیاتی خوزستان سفر می کنند که جهت استقرار ، تغذیه و رفاه ، نیازمند خدمات ویژه برای اقامت کوتاه مدت می باشند معمولا و بطور مطلق این مسافران خارج از پوشش نهادهای متولی راهیان نور قرار دارند.لذا می توان با دعوت سرمایه گذاران داخل و خارج استان نسبت به ایجاد و تاسیس مراکز اقامتی و خدمات رفاهی در شهرها و مناطق مرزی خوزستان اقدام نمود 

5-افزودن برخی نقاط دیدنی خوزستان بویژه در محدوده مناطق عملیاتی در تقویم گردشگری کاروان های راهیان نور ضمن ایجاد تنوع می توان از رهگذر سوق دادن این کاروان ها به سمت کانون هایی همچون “تالاب بین المللی دورق” ، “تالاب هور العظیم”  ، یادمان شهدای جهاد عشایر عرب ضد استعمار انگلستان و کاخ شیخ خزعل در حمیدیه و سایر نقاط دیگر زمینه توانمندسازی اقتصاد بومی و خانواده های محروم این مناطق را فراهم کرد

6-استان خوزستان همواره از مشکلات زیست محیطی متعددی از جمله ریزگردها و خشک شدن بخشی از تالاب های بین المللی هور العظیم و شادگان و گسترش صنعت سدسازی رنج می برد و تاکنون بسیاری از برنامه های پیش بینی شده هم بدلیل ناتوانی برخی دستگاهها در جذب اعتبارات و هم فقدان نیرو و امکانات لازم به سرانجام نرسیده است .از جمله این طرح ها اجرای کمربند سبز برخی شهرها و مناطق مرزی مانند اهواز ، خرمشهر ، آبادان و دشت آزادگان است.می توان از رهگذر هماهنگی با سازمان هایی نظیر منابع طبیعی ، جهادکشاورزی ،شهرداری ها و فرمانداری ها با محوریت بسیج سازندگی طرح “مشارکت جهادی” کاروان های راهیان نور در راستای درختکاری و سالم سازی محیط زیست را تدوین و هرساله بعنوان یک برنامه جنبی با همراهی اعضای همه کاروان ها از رهگذر کاشت درخت بطور انبوه و همچنین مشارکت در پاکسازی شهرهای مرزی اجرا نمود. بی شک عملیاتی شدن این طرح ضمن صرفی جویی دهها میلیارد تومان در کوتاه ترین زمان ممکن اجرای طرح های کمربند سبز شهرها را تسهیل و به سرانجام خواهد رساند  

در مجموع باید با برنامه ریزی دقیق و جامع کاروان های راهیان نور را به بخشی کارآمد از اقتصاد مقاومتی خوزستان تبدیل و بجای صرف 4 میلیارد تومان در سال از محل اعتبارات استانی برای تامین لوازم اسکان و تغذیه این نیروها باید جریان را معکوس و شاهد ارزش افزوده اقتصادی از رهگذر ورود این کاروان ها به خوزستان و مناطق مرزی باشیم. 

در اینجا به برخی از کانون های گردشگری دفاع مقدس در استان خوزستان و ظرفیت های فرهنگی و تاریخی آنها اشاره خواهیم کرد تا مورد بهره برداری علاقمندان بویژه اعضای کاروان های راهیان نور قرار گیرد: 

خرمشهر 

بندر خرمشهر در جنوب غربی استان خوزستان، شمال جزیره آبادان و در محل تلاقی دو رودخانه کارون و اروند، در میان مدار ‘1/48-’24/48 طول شرقی و ’19/30-’59/30 عرض شمالی یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری کشور است. به لحاظ تقسیمات کشوری خرمشهر دارای دو بخش مرکزی شامل شهر خرمشهر و سه دهستان حومه شرقی، حومه غربی و غرب کارون و بخش مینوشهر شامل شهر مینو و دهستان جزیره مینو است. در مورد تاریخ خرمشهر نظرات مختلفی وجود دارد که با تجمیع این نظرات می‌توان آغاز تاریخ خرمشهر را از پادشاهی هخامنشی نسبت داد.این شهر در زمان حمله اسکندر تخریب می‌شود و پس از آبادی مجدد با نام «بیان» به حیات خود تا نیمه قرن سوم هجری ادامه می‌دهد. اما در اثر جنگ‌هایی که در آن زمان رخ داده، ویران می‌گردد و از آن پس تا قرن هفتم هجری در کتب تاریخی نامی از آن برده نشده است. در قرن هفتم هجری، در قسمت جنوبی خرمشهر کنونی بندر کوچکی به نام “محرزی” ساخته می‌شود که تا قرن سیزدهم هجری و آغاز حیات جدید خرمشهر وجود داشته است. حیات نوین شهر خرمشهر از قرن سیزدهم هجری قمری (قرن 19 میلادی) و به نام “محمره” آغاز می‌گردد. در زمان محمدشاه قاجار شهر محمره جهت ساخت بندر انتخاب می‌شود و رونقی تازه می‌یابد. در زمان ناصرالدین شاه و طی پیمان ارزمه الروم دوم حاکمیت دولت ایران به این شهر تثبیت می‌گردد و در سال 1314 خورشیدی با تصویب هیات وزیران نظام پهلوی به خرمشهر تغییر نام می‌‌یابد.برخی امکان تاریخی و دیدنی خرمشهر به شرح ذیل است :

ساختمان هلال احمر:‌ این ساختمان با معماری دوره قاجار متعلق به یکی از حاکمان محلی بوده که پس از مرگ‌ وی جهت استفاده سازمان شیر و خورشید وقت (هلال احمر، کنونی) در اختیار این سازمان بوده است.

موزه جنگ: موزه جنگ که در ساختمان سابق شرکت نفت احداث شده شامل آثار به جای مانده از دوران دفاع مقدس و شهر خرمشهر می‌باشد.

مسجد جامع: این مسجد در اواخر قاجار ساخته شده در زمان پهلوی اوّل تجدید بنا شده است. شهرت مسجد جامع خرمشهر بدلیل نقش مرکزیت فرماندهی و پشتیبانی آن در زمان مقاومت 44 روزه خرمشهر در سال 1359 در مقابل ارتش عراق می‌باشد.

مسجد امام حسن (ع): این مسجد یا سبک معماری دوره پهلوی در منطقه شلمچه واقع گردیده است.

پل قدیم: ساخت این پل بر روی رودخانه کارون، که از وسط شهر خرمشهر می‌گذرد، در سال 1338 خورشیدی آغاز و در سال 1349 خورشیدی به اتمام رسید. این پل در زمان جنگ و بمنظور جلوگیری از ورود دشمن متجاوز به جزیره آبادان تخریب و پس از جنگ بازسازی شد.

مقبره دریادار بایندر: دریادار بایندر اولین فرمانده نیروی دریایی مدرن ایران بود که در روز اوّل حمله انگلستان در جنگ جهانی دوم به ایران در خرمشهر و در حال دفاع از خاک وطن جان باخت. به گفته‌ عده‌ای مقبره وی در جنوب خرمشهر و در محل نیروی دریایی سابق قرار دارد.

قصر فیلیه: این قصر متعلق شیخ خزعل از حاکمان محلی خوزستان بوده و در ابتدای منطقه شلمچه، در محلی به نام فیلیه، و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده بود. این بنا اوج هنر آجرکاری دوره قاجار را به نمایش می‌گذاشت که متأسفانه توسط یک ارگان نظامی در آذرماه 1389 تخریب شد.

ساختمان اداره گمرک: ساختمان مدیریت اداره گمرک خرمشهر در زمان جنگ بشدت آسیب دید و هم اکنون بعنوان یکی از آثار بجای مانده از دوران دفاع مقدس در محور داخلی گمرک خرمشهر نگهداری می‌شود.

آبادان

آبادان كه یكی از بزرگ‌ترین شهرها استان محسوب می‌شود دارای امكان گردشگری زیادی است كه از جمله مكان‌های مذهبی آن می‌توان به قدمگاه خضر نبی، قدمگاه امام رضا، چاه آب امیرالمومنین، قدمگاه امام سجاد، كلیسای سورپ كاراپت، مسجد مهدی موعود، حسینیه شاهمرادی‌ها، حسینیه خاقانی، حسینیه لاری‌ها، حسینه آقاجری‌ها، حوزه علمیه قائمیه حوزه علمیه آبادان، مسجد رنگونی‌ها و مسجد بلوچ‌ها اشاره كرد. موزه هنرهای تجسمی آبادان، موزه آبادان، مدرسه مهرگان، دبیرستان رازی، سینما ركس، سینما نفت، دانشكده نفت و باشگاه ایران نیز از مهم‌ترین بناهای فرهنگی این شهر است. به لحاظ تاریخی نیز تانك فارم، مناطق عملیاتی آبادان، سقاخانه خیابان مدرسه، سقاخانه خیابان اروسیه و حمام جرمن (گرمن = گرمه) در این شهر وجود دارد.

شلمچه

شلمچه را مي توان مرز خاكي و پاسگاه مرزي ايران و عراق تعريف كرد كه اولين محور تهاجم ارتش بعثي عراق به سرزمين ايران در آغاز هشت سال دفاع مقدس بوده است. شلمچه در استان خوزستان سرزمين با شرافتي است كه شرافت خود را از دو حادثه و دو قافله و دو قدم تعريف كرده است: قافله اي از مدينه به سوي خراسان حركت كرد و امير اين قافله امام هشتم، علي بن موسي الرضا (ع) بود كه در مسير خويش از بصره به سوي اهواز بر خاك شلمچه قدم نهاد و شبي را در نخلستان اين منطقه به صبح رساند. كاروان ديروز امام رضا (ع) با كاروان امروز بسيجيان در شلمچه پيوند خورد و اين است كه ديگر شملچه پاسگاه مرزي نيست؛ بلكه مرز ايمان و كفر و صحنه نبرد عاشوراييان عصر انتظاراست. ياران خميني (ره) در شلمچه ايستادند تا ايران سقوط نكند، تا عمليات بيت المقدس و درگيري شديد لشكر پنج نصر در شلمچه و عمليات رمضان و سپس كربلاي چهار و در نهايت حماسه هاي كم نظير وزيباي كربلاي پنج خلق شود. رزمندگان اسلام با اجراي عمليات كربلاي 5 در دي‌ ماه 1365، اين مواضع را در هم شكستند و شلمچه را آزاد كردند كه به پاس رشادت و شهادت رزمندگان اسلام بناي يادبودي در اين منطقه ايجاد شده است.

طلاییه

طلائيه قطعه اي از بهشت كه در منتهي اليه غرب استان خوزستان و نزديك مرز ايران و عراق قرار دارد؛ دشتي وسيع كه يادمان شهداي آن به مانند نگيني درخشان در ميان آن كوير سوزان، بوستاني برپا كرده است. از ميانه جاده اهواز – خرمشهر بايد به ياد ياران عاشورايي امام حسين (ع) تقريبا 72 كيلومتر طي كرد تا به سرزمين ياران عاشورايي خميني (ره) برسيم. اين منطقه در روزها و شب هاي عمليات خيبر شاهد صحنه هايي بود كه صدها سال قبل از آن، كربلا آن را ديده بود. كربلا جاودانه ماند و طلائيه نيز يادمان گشت تا براي هميشه ياد و نام ياران عاشورايي خميني (ره) را زنده نگاه دارد.

دهلاویه

دهلاويه روستايي در غرب سوسنگرد است كه در جريان هجوم دشمن، پس از 10 روز دفاع سرسختانه در24 مهرماه سال 1359 اشغال شد. ستاد جنگ‌هاي نامنظم به فرماندهي شهيد ‘مصطفي چمران’ تلاش‌هايي براي آزادي مناطق اشغال شده انجام دادند و سرانجام در 24 شهريور 1360 در عملياتي به نام آيت‌الله مدني (اولين شهيد محراب در تبريز) دهلاويه آزاد شد. در نزديكي اين روستا يادماني واقع شده كه محل شهادت دكتر چمران وزير دفاع و نماينده مجلس به همراه تني چند از همرزمانش است و در كنار اين شهيدان خواهراني از اين سرزمين آرميده اند كه به صورت جمعي در اين سرزمين مدفون شدند.

 هویزه

شهر هويزه در 10 كيلومتري جنوب غربي سوسنگرد، مركز يكي از بخش‌هاي دشت آزادگان است. دشمن در آغاز جنگ با اشغال شمال و شرق هويزه، آن را محاصره كرد. در عمليات هويزه در 15 دي سال 1359 رزمندگان از اين منطقه نفوذ كردند و به محل استقرار دشمن در جنوب كرخه هجوم بردند و 800 نفر از نيروهاي عراقي را كه اين تعداد تا آن روز جنگ، بي‌سابقه بود، اسير كردند. با شروع پاتك‌هاي دشمن، نيروهاي خط مقدم عمليات كه گروهي از پاسداران هويزه، حميديه و اهواز و گروهي از داشجويان پيرو خط امام بودند در محاصره قرار گرفتند و تعدادي از آنان از جمله ‘سيد حسين علم‌الهدي’ كه در آن زمان فرمانده سپاه هويزه بود، به شهادت رسيدند. در نهايت در عمليات بيت‌المقدس در ارديبهشت ماه 1361 منطقه هويزه آزاد شد و پيكر اين شهدا در مكاني كه امروز به عنوان يادمان شهداي هويزه ميزبان زايرين است، كشف شد.

فتح المبین شوش

در اولين روزها‌ي جنگ، دشمن تا پشت رودخانه كرخه جلو آمد و در حاشيه كرخه كه مشرف به شهر شوش و جاده‌ انديمشك اهواز بود مستقر شد. حضور رزمندگان اسلام در اين جبهه، با شكل‌گيري خط دفاعي و اجراي عملياتي تحت عنوان امام مهدي (ع)در سال 1360، مقدمه اجراي عمليات فتح‌المبين شد. در جريان اين عمليات تعدادي از نيروهاي اسلام كه قصد رخنه به سنگرهاي دشمن در شيارهاي المهدي، شيخي و شليكا را داشتند با سنگرهاي كمين دشمن درگير شدند كه منجر به شهادت تعدادي از رزمندگان شد. مزار شهداي گمنام عمليات فتح‌المبين و سنگرها و شيارهاي به جاي مانده آن زمان بيانگر حماسه‌اي است كه رزمندگان ايران در اين مكان خلق كردند. در اين عمليات شهيدان ‘حسين خرازي’ فرمانده لشگر 14 امام حسين (ع) و ‘محسن وزوايي’ از لشگر 27 حضرت رسول (ص) بيشترين نقش را در شكست عراقي ها در محور رقابيه به عهده داشتند.

فکه

اين منطقه در شمال غربي استان خوزستان قرار دارد كه از شمال به منطقه چنانه، از غرب به خط مرزي ايران و عراق، از شرق به ارتفاعات رقابيه و ميشداغ و از جنوب به تنگه چزابه و بستان محدود مي‌شود. منطقه فكه يك منطقه رملي و سرزمين شن‌هاي روان است كه دشمن بعد از اشغال منطقه در آن، 16 رده از موانع را در مقابل رزمندگان اسلام ايجاد كرده بود و در عمليات والفجر مقدماتي رزمندگان پس از نبردي سخت در محاصره دشمن افتادند و عده‌اي از نيروها نيز مجبور به عقب‌نشيني شدند. اين منطقه مزين به خون شهداي عمليات‌هاي والفجر مقدماتي، والفجر يك و سرداران شهيد همچون ‘حسن باقري’، ‘مجيد بقايي’ و سيد شهيدان اهل قلم ‘سيد مرتضي آويني’ و همچنين شهداي بزرگوار تفحص است

پادگان دوکوهه

پادگان دوکوهه یا پادگان شهید احمد متوسلیان نام پادگانی است که در منطقه دوکوهه در ۷ کیلومتری شهر اندیمشک واقع شده است. تعدادی ساختمان یک طبقه در ضلع شمال و غرب و تعدادی ساختمان پنج طبقه در ضلع جنوبی این پادگان قرار دارد. پادگان دوکوهه یکی از بزرگترین پادگان‌های ارتش، پیش از پیروزی انقلاب ۵۷ بود که در دوران جنگ ایران و عراق بطور موقت در اختيار لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله قرار گرفت و اكنون نيز در اختيار همان لشکر است. تیپ ۷ ولی عصر، تیپ ۱۴ امام حسین، تیپ محمد رسول‌الله به فرماندهی احمد متوسلیان، تیپ ۱۷ دی قم و تیپ ۸ نجف اشرف از نخستین ساکنان دوکوهه بودند

نعیم حمیدی