بررسی برجام در مجلس، آری یا خیر؟ / دکتر محسن صنیعی

مذاکرات هسته ای که خوشبختانه با طی شدن مراحل مختلف از نیویورک، ژنو و لوزان به وین رسید، در ۲۳ تیرماه ۹۴، به مرحله ای رسید که کشورهای ۱+۵ و ایران،عملا روند حل بحران هسته ای را اعلام کردند. در مقابل تعهدات ایران، قدرت های جهانی، رفع تحریم هایی را که ظالمانه بر ایران و ملت ایران تحریم شده بود را پذیرفتند.در روز دوشنبه، ۲۹ تیرماه ۹۴، قطعنامه ۲۲۳۱ عملا روند اجرای برجام و لغو تحریم های بین المللی وضع شده توسط خود شورای امنیت را اعلام نمودند.از چند ماه پیش از نهایی شدن مذاکرات، مجلسین امریکا، تصویب کردند که هر گونه توافق هسته ای با ایران باید به تصویب مجلسین امریکا برسد.

پس با اعلام توافق نهایی در روز ۲۳ تیرماه، خود به خود، روند بررسی این توافق در مجلسین امریکا آغاز شده است و بناست در ۱۷ سپتامبر، این طرح در سنای امریکا به رای گذاشته شود.در طی این بررسی تاکنون مقامات مختلف دولت امریکا و نیز یوکیو اومانو به کنگره و سنای امریکا فرخوانده شده اند.اما در سمت ایران، هنوز معلوم نیست که آیا مجلس ایران، باید برجام را بررسی کند یا خیر؟بعضی می گویند، دولت باید برجام را به صورت لایحه به مجلس بفرستد. خود دولتی ها، نظری مخالف دارند.در طرح صیانت از انرژی هسته ای، اعلام شده که توافق هسته ای به مجلس ارائه شود و اشاره روشنی به تصویب در مجلس نکرده اند.این نوشتار بنا دارد که چند حالت مختلف بررسی برجام در مجلس ایران را بررسی کند.

نکته مهمی که باید در بررسی برجام در مجلس ایران در نظر گرفت این است که کاملا قابل انتظار است که با غلبه جمهوریخواهان در مجلسین امریکا، برجام در مجلسین امریکا با مخالفت مواجه می شود، ولی احتمالا رایی که وتوی رییس جمهور امریکا را امکان پذیر می سازد و در نتیجه در سمت امریکا، برجام قابلیت عملیاتی شدن را خواهد داشت.حال با توجه به شرایط در سمت دولت و مجلس امریکا، آیا مجلس ایران باید موافق یا مخالف رای بدهد؟نکات زیر را می توان در نظر گرفت

۱- اگر مجلس ایران مانند مجلسین امریکا، رای مخالف بدهد، عملا دولت ایران مکلف خواهد شد که علی رغم سرمایه گذاری و مذاکرات نزدیک به دو سال، تعهدات در برجام را عملیاتی ننماید، در آن صورت، با وتوی احتمالی رییس جمهور امریکا، سمت امریکا و قدرت های خارجی وانمود خواهد کرد که در عملیاتی شدن توافق هسته ای، آمادگی کامل داشته اند، پس عامل شکست برجام، ایران معرفی خواهد شد.در نتیجه به صورت اتوماتیک، تحریم ها برخواهند گشت و عامل این تحریم ها، نپذیرفتن شرایط توسط ایران معرفی خواهد شد.البته از لحاظ داخلی، مردم نیز عامل شکست این توافق را مجلس اصول گرا معرفی خواهند کرد که قطعا نتایج آن را در آینده نزدیک، نشان خواهد داد.

۲- اما حالت دوم این است که علی رغم مخالفت قابل پیش بینی مجلسین امریکا، مجلس ایران، رای موافق دهد. در آن صورت، علی رغم این که تصویر حاکم این است که ما حریص توافق هسته ای نیستیم، این موافقت پیامی دیگر را اعلام خواهد کرد.نکته دیگر اینکه درصورت تصویب برجام درمجلس تکلیف قانونی برای دولت بوجود خواهد امد و در صورت بد عهدی طرف مقابل دولت نیاز به مصوبه جدید مجلس جهت برخورد با بد عهدی طرف مقابل خواهد داشت و این امر برای ما مشکل افرین خواهد شد.

۳- در صورتی که مخالفت مجلسین امریکا به حد وتوی رییس جمهور امریکا نرسد، همان بهتر آن است که عامل شکست توافق، امریکا اعلام گردد تا ایران.

۴- نتیجه گیری این که، ضمن محترم دانستن حق مجلس، بر آگاهی و جزییات توافق هسته ای و نیز نظارت مجلس بر روند اجرای برجام، من هم کاملا توصیه می کنم که توافق هسته ای برجام، جهت تصویب (رد یا قبول) در مجلس، مورد بررسی قرار نگیرد.

محسن صنیعی
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران