نقدی بر موضع گیری برخی اعضای ستاد بحران در خصوص بحران گرد و خاک / هادی اهوازیان، مدرس دانشگاه

بیش از یک دهه از ورود میهمانان ناخوانده به استان می¬گذرد. میهمانانی که بحدی عرصه را بر میزبان تنگ نموده اند، بگونه ای که جای میهمان و میزبان درحال تغییر است. این میهمان نامبارک که در ابتدا منشاء خارجی داشت، به اذعان مسئولین استانی و کشوری آهسته آهسته در اثر عوامل و بسترهای داخلی، ضمن افزایش دوره حضور و ماندگاری، باعث گسترش آن در پهنه وسیعی از استان شده است. تغییر اقلیم در یک دهه گذشته بعلت کاهش بارندگی¬ها و نیز اتخاذ سیاست¬های کشوری و البته غیراصولی در بخش آب و عدم تامین حق آبه تالاب¬ها و رودخانه¬های استان و اصرار بر انتقال آب بین حوزه¬ای از مهم¬ترین علل تبدیل منشاء گرد وخاک از خارج به داخل کشور میباشد.

وقوع این وضعیت در استان باعث گردیده تا بعضا مسئولین کشوری و غالبا مسئولین استانی نسبت به آن موضع گیری نمایند. این موضع گیری ها از چند جنبه حائز اهمیت است. نخست این¬که اهمیت موضوع را نزد مسئولین برای مردم تبیین می کند و ثانیا رویکرد آن¬ها در برخورد و رویارویی با وضعیت پیش آمده را مشخص می کند.با توجه به مقدمه فوق، مصاحبه برخی مسئولین استان و عضو ستاد بحران در برنامه کنکاش که در ظهر روز یکشنبه از صدا و سیمای مرکز استان پخش گردید، حاوی نکات جالب توجه بوده که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد :

1- برخی مطالب عنوان شده در مصاحبه :

– آقای دکتر صیاحی( معاون عمرانی استاندار): پدیده گرد وخاک، پدیده طبیعی است
– مهندس لاهیجان زاده ( مدیر کل سازمان حفاظت محیط زیست) : منشاء گرد و خاک داخلی است اما عامل بلند شدن خاک وزش باد¬های ورودی از کشور عربستان می باشد.

2- بررسی لغوی و مفهومی عبارتها :

براساس فرهنگ لغت دهخدا، معین و فرهنگ واژگان مترادف و متضاد، عبارت های به کار رفته در مصاحبه معاون عمرانی استاندار به معنای زیر می باشد :
پدیده : به معنی حادثه ، واقعه ، نوظهور و عمدتا با بار معنایی مثبت می باشد.
طبیعی : منسوب به طبیعت ، فطری ، ذاتی ، غریزی ، آفریده ، معمولی و عادی معنی شده و در مقابل کلماتی چون مصنوعی و ساختگی به کار می رود.با توجه به مفهوم لغوی فوق ، عبارت های به کار رفته در مصاحبه معاون عمرانی استاندار بیانگر آن است که گرد وخاک ایجاد شده صرفا منشاء طبیعی داشته و در اثر عواملی طبیعی چون تغییر اقلیم و وقوع خشکسالی¬های یک دهه اخیر ایجاد شده است.( موضوعی که در مصاحبه نیز عنوان شده است ) و عواملی چون اتخاذ سیاست¬های غیر اصولی در بخش آب و عدم تامین حق آبه تالاب¬ها و رودخانه¬های استان به عنوان عاملی مصنوعی و ساختگی ( بشرساز ) دارای کمترین نقش و تاثیر در ایجاد چنین وضعیتی قلمداد می شوند.بررسی استدلال مهندس لاهیجان زاده در معرفی باد به عنوان علت اصلی گرد و خاک نیز به دو نکته اشاره دارد:

اول اینکه ایشان همانند معاون عمرانی استاندار سعی در القاء طبیعی بودن وضعیت بحرانی استان دارند. و ثانیا با فرافکنی علت به خارج از کشور(بادهای ورودی از عربستان) درتلاشند تا عملکرد خود و سایر مسئولین ذیربط را درخصوص وضعیت پیش آمده را توجیه نمایند.
3- تحلیل موضع¬گیری اعضاء ستاد بحران :
موضع¬گیری در خصوص حوادث و بحران¬ها در زمان وقوع بحران¬ها از اهمیت دو چندان برخوردار می¬باشد. چه بسا عدم انتخاب الفاظ و عبارت¬های صحیح و مناسب می¬تواند تبعات و مشکلات بیشتری را در زمان وقوع بحران در پی داشته باشد. نظر به این¬که موضع¬گیری انجام شده در یک زمان توسط دو تن از مسئولین اتخاذ گردیده، لذا تحلیل¬های مختلفی در مورد آن¬ها قابل تصور می¬باشد و هر کدام نیز دارای تبعات خاص خود می-باشد.

الف- موضع گیری اشتباه :

همان¬گونه که در بخش بررسی لغوی و مفهومی عبارات به آن پرداخته شد در زمان وقوع بحران، هر دو مسئول تلاش نمودند تا وضعیت پیش آمده را طبیعی و کاملا خارج از کنترل مسئولین کشوری و استانی قلمداد نمایند، و نظر به این¬که سیاست¬های کلان بخش آب و عدم تامین حق آبه تالاب¬ها و رودخانه¬های استان نقش اساسی در پیدایش این وضعیت دارند، لذا اتخاذ چنین موضعی را می¬توان اشتباه مسئولین امر در تشخیص علت بحران و در در یک نگاه خوشبینانه اشتباه در انتخاب الفاظ ارزیابی نمود. قضاوت درخصوص پیامدهای درست بودن این تحلیل به خواننده واگذار می شود.

ب- موضع گیری اختیاری و هماهنگ :

در صورتی که تحلیل قبل مردود باشد، گزینه دیگری که به ذهن خطور می¬کند این است که الفاظ انتخاب شده بر اساس یک سری مصلحت اندیشی¬های خاص به صورت هماهنگ، اختیاری و عمدی انتخاب شده است که در این صورت تبعات بسیار زیانبارتر و خطرناکتری نسبت به تحلیل قبل برای مردم شریف استان در برخواهد داشت. اهم تبعات و اثرات منفی پذیرش تحلیل اخیر عبارتند از:

– ایجاد آمادگی در مردم جهت پذیرش گرد و خاک به عنوان واقعیت طبیعی و مستمر
– تقویت فرضیه عدم وجود اراده¬ی واقعی در برخی مسئولین استانی جهت پی¬گیری رفع بحران
– ناتوانی مسئولین استان در انتقال و تشریح وضعیت بحرانی استان به مسئولین کشوری جهت چاره اندیشی اصولی و بازنگری اساسی در سیاست های کلان آب
– کم¬رنگ نمودن تاثیرات سیاست¬های غیر اصولی کلان آب در پیدایش بحران
– فراهم نمودن بستر رسانه¬ای برای حامیان انتقال آب ( غیر مستقیم )
در پایان ضمن اینکه قضاوت در اینخصوص به خواننده واگذار می شود، پذیرش هر یک از تحلیل های فوق، این سئوال را در ذهن خوانندگان ایجاد خواهد نمود که آیا مسئولین استان اصفهان نیز بدین شیوه بحران کم آبی در استان خود را توجیه می نمایند.والسلام علی من التبع الهدی

هادی اهوازیان، مدرس دانشگاه