آیت الله جمی سرمایه نمادین و الگوی همیشگی وحدت -دکتر احمد میدری

یکی از روزهای تابستان سال 1382 به دیدار زنده یاد آیت الله غلامحسین جمی رفتم. دیدنش نیازی به هماهنگی و وقت قبلی نداشت. هر وقت به تهران می آمد هرکسی می توانست قبل از نماز ظهر و مغرب ایشان را ملاقات کند.از قضا آن روز افرادی با گرایش های مختلف سیاسی درآنجا جمع بودند. افرادی که به سختی همدیگر را تحمل می کردند، قالب های تنگ سیاسی و جناح بندی های رایج میان آنها دیوار کشیده بود.آنان با وجود همه اختلافات خود را بچه های مسجد آقای جمی می دانستند که در دوران دفاع مقدس همراه دیگر رزمندگان حماسه ها آفریدند. بچه هایی که مانند فرزندان یک خانه، ریشه مشترکی داشتند که سال 1357 و پیش از آن شکل گرفته و آقای جمی با منش خود در طی سال ها آن را تنومند کرده بود.

بچه های مسجد جمی به این هویت می بالیدند و به آن افتخار می کردند. آقای جمی برای همه آنها و همه آبادانی ها و رزمندگان هویتی است که امروز او را سرمایه نمادین می نامند.سرمایه نمادین از مفاهیمی است که اخیرا دانشمندان علوم اجتماعی به آن پرداخته اند. گفته می شود سرمایه تنها پول و دارایی های فیزیکی و مالی نیست بلکه سرمایه انواع گوناگونی دارد. اعتمادی که مردم یک جامعه به یکدیگر دارند، سرمایه اجتماعی است و اهمیت آن از سرمایه های فیزیکی و مالی بسیار بالاتر است.جامعه ای که افراد آن به یکدیگر اعتماد دارند و به حقوق یکدیگر احترام می گذارند، روابط اقتصادی و نظام اداری آنها محیطی انسانی است. در مقابل زمانی که سرمایه اجتماعی کاهش می یابد آدم ها از وام دادن می ترسند، از گرفتن چک و معامله غیر نقد واهمه دارند، نمی توانند سرمایه خود را روی همه بگذارند و با یکدیگر مشارکت نمی کنند. سرمایه اجتماعی مانند چسبی است که افراد یک جامعه را به یکدیگر پیوند می دهد و همبستگی جامعه به میزان این سرمایه گره خورده است.

سرمایه اجتماعی مانند سرمایه مالی پیچیده است. بدون بانک، بیمه و بازار سهام سرمایه های مالی نمی توانند انباشت شوند. سرمایه اجتماعی نیز به سرمایه های نمادین و نهادهای اجتماعی مانند مسجد، انجمن ها، کانون های محلی و شهری نیاز دارد.سرمایه نمادین یعنی نمادهایی که به افراد حس هویت واحد می دهد. مراسم عاشورا، مراسم نوروز، تخت جمشید، و سایر نمادهای هویتی که همه ایرانیان آنها را متعلق به خود می دانند، برای کشور سرمایه نمادین هستند.این نمادها اعم از دینی یا سرزمینی، سرمایه های بی جانشین هستند و نه تنها ارزشمند هستند، بلکه مولد هستند. مثل طلا نیستند که در طول زمان تنها ارزش آنها بالا می رود بلکه بهتر از طلا هستند مثل زمین حاصلخیزی هستند که می توان هر سال در آن گندم کاشت.

عاشورا، مسجد و ایام نوروز سرمایه هستند، زیرا ما را به هم پیوند می دهد، پیوندهایی که گره های بزرگ زندگی را به کمک آن باز می کنیم. به کمک این سرمایه های نمادین دور یکدیگر جمع می شویم و فردیت خود را متناسب با نیازهای اجتماعی تعریف می کنیم. در یک کلام سرمایه های نمادین رکن انباشت سرمایه اجتماعی است.

آقای جمی از جنس سرمایه های نمادین است. خلیقات و منش آیت الله فقید مولد است. نه تنها ایستادگی، فروتنی، مردمداری را در جامعه بازتولید می کند و در روح آدم ها می دمد بلکه مردم یک شهر را به یکدیگر پیوند می دهد. همه مردم آبادان از این که امام جمعه آنها در اوج قدرت مردمدار است و قدرت را برای مردم می خواهد و براساس الگوی امیرالمومنین (ع) قدرت سیاسی برای او عطسه بزی بیش نیست و می تواند از قِبل قدرت ثروت بیاندوزد اما نمی خواهد به این بازی تن دهد و به این رویکرد افتخار می کنند.این افتخار یک سرمایه بزرگ است که به بچه های مسجد آقای جمی و آبادانی ها هویت اخلاقی می دهد و آنها را از لغزش های بزرگ باز می دارد. امروز به شدت نیازمند سرمایه نمادین جمی هستیم. مانند او قدرت را ابزار خدمت بدانیم و دین و مردم را با هیچ چیز داد و ستد نکنیم، پس یاید این سرمایه نمادین را که شش سال پیش در چنین روزی از میان ما رفت به فراموشی نسپاریم.

*معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی