آغاز سال تحصیلی، خوب یا بد؟

صریح بگویم بر خلاف بسیاری، از فرارسیدن دو مناسبت، هیچگاه دلخوش نبوده ام که اولین آنها، عید نوروز و دومی، آعاز سال تحصیلی است. در توضیح موضوع بگویم که عدم دلخوشی ام از عید نوروز به این واسطه بوده که در ایام آن، خانواده های بسیاری عاجز از خریدن لباس نو برای بچه هایشان، ناتوان از تهیه ی آجیل و شیرینی و محروم از رفتن به سفر های تفریحی می شوند.این در حالی است که خانواده های متمول هم رخت نو به تن می کنند، هم آجیل و شیرینی با قیمت های نجومی ابتیاع می کنند و هم رهسپار سفرهای خارجی گرانقیمت می گردند.اما اینکه چرا آغاز سال تحصیلی خاصه در روزگار کنونی را بد میدانم دارای دلایلی چند است:

۱-آغاز هر سال تحصیلی همزمان است با عزای خانواده های تهیدست و حتی اقشار متوسط جامعه؛ زیرا آنان نه توان ثبت نام بچه هایشان در مدارس خوب را دارند و نه پولی برای خرید لباس مدرسه و کتاب و نوشت افزارِ به شدت گران شده(قیمت یک دفتر صد برگ معمولی حدود ۲۰ هزار تومان است!).بدیهی است در این شرایط عزای خانواده ای که چند فرزند مدرسه برو دارد دو چندان می گردد.در بالا از گران بودن شهریه ی مدارس خوب سخن رفت اما واقعیت اینکه امروزه شهریه ی مدارس معمولی نیز چنان بالا رفته که‌ کار ثبت نام بچه ها را بسیار سخت و در مواردی غیر ممکن ساخته است.بطور کلی تامین چند قلم هزینه ی هنگفت تحصیل بچه ها، خانواده های تهیدست و متوسط جامعه را آنچنان در سختی قرار داده که فرارسیدن سال تحصیلی را نه تنها خوش نمی دارند بلکه از آمدنش دچار تشویش و نگرانی فزاینده ای می شوند.

۲-آغاز سال تحصیلی یعنی آغاز به کار مدارس کپری در سیستان و هرمزگان و مدارس با بخاریهای نفتی در استانهای سرد سیر و مدارس فاقد سیستم خنک کننده ی مناسب در مناطق گرمسیر و بطور کلی مدارس بعضاً فرسوده و نوسازی نشده در سراسر کشور.

۳-آغاز سال تحصیلی یعنی شروع تشویش خانواده ها از احتمال تکرار حادثه ی آتش گرفتن بخاریهای نفتی مدرسه ی شین آبادی و احتمال ریزش دیوار مدرسه و کلاس درس.

۴-آغاز سال تحصیلی یعنی شروع نگرانی خانواده ها از قرار گرفتن فرزندانشان در معرض آسیب هایی چون اعتیاد و….و بطور کلی نگرانی از اینکه بچه هایشان در مدرسه چه می آموزند و چه دستاوردی از علم و دانش و چه بهره ای از تربیت و معرفت به خانه می آورند.

آموزش و پرورشِ هر کشوری قائم به چهار رُکن است؛

۱-معلم، ۲-دانش آموز، ۳-مدرسه، ۴-نظام آموزشی و محتوای درسی

در کشور ما با توجه به واقعیتهای موجود و در یک نگاه کلی، چهار عامل یا رکن مذکور ، دارای مسائل و مشکلات فراوانی هستند.از میان چهار عامل فوق در این یادداشت، تنها به عامل یا رکن “مدرسه” نگاهی گذرا می افکنیم.

۱-به لحاظ کمّی، نظام آموزش و و پرورش ما، از کمبود مدرسه و فضای آموزشی رنج می برد‌.آنچنانکه می دانیم، احداث مدرسه عمدتاً متکی به خیرین مدرسه ساز است.با توجه به قلّت مدرسه سازان، افزایش روزافزون جمعیت و گسترش شهرها و مناطق مسکونی، نرخ احداث مدارس بسیار کمتر از نرخ افزایش عدد دانش آموزان است.به همین علت است که هرسال تحصیلی، کمبود مدرسه و سختی کارِ خانواده ها برای ثبت نام فرزندان کلاس اولی شان رخ نموده، در نتیجه مدارس دچار تورم دانش آموز و مضیقه ی تخصیص فضا به میزانی پایین تر از استاندارد های جهانی می شوند.

۲-به لحاظ کیفی،وضعیت مدارس کشورمان بسیار بدتر از وضعیت کمّی آنهاست.پیشتر گفتیم بنا بر آمار و گزارشهای موجود، در بعضی استانها و مناطق محروم هنوز مدارس کپری و آلونکی و امثال آنها موجود و در وضعیت بسیار اَسَف انگیزی به سر می برند.یک گزارش منتشره در شبکه های اجتماعی نشان می داد که دانش آموزانِ یک روستای واقع در استان خوزستان در یک طویله در حالی درس می خوانند که گوسفندان در اطراف آنها پرسه می زنند(!).

یک‌عامل در رابطه با حفظ یا ارتقاء کیفیت مدارس موجود، لزوم نوسازی آنهاست.برای این منظور سازمانی به نام”نوسازی و تجهیز مدارس”در وزارت آموزش و پرورش ماموریت دارد تا به انجام این وظیفه مبادرت نماید.اما چنانکه می دانیم، بودجه ی تخصیص یافته به این سازمان بسیا ناچیز(خیلی کمتر از بودجه ی دولتیِ طلاب علوم دینی)بوده و در یکی از سالهای اخیر نیز به صفر تقلیل یافت!.با این ترتیب معلوم است که در شرایط کمبود فضای آموزشی از یکسو و کیفیت نازل کثیری از مدارس موجود از سوی دیگر، کیفیت تعلیم و تربیت فرزندان این مرز و بوم چگونه خواهد بود.

در خاتمه ی این قسمت خوبست مقایسه ای میان رویکرد کشورمان و دیگر کشورهای پیشرفته بعمل آوریم.کشورهای پیشرفته و نیز در حال پیشرفت، نظر به اهمیت تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان خود بعنوان نسل های آینده و مدیران و متخصصان بعدی کشور، مدارسی با کیفیت هایی عالی و وسایل کمک‌آموزشی مدرن ساخته و به کار می گیرند، اما در کشورمان، دولتها اهتمام چندانی به ساخت و تامین فضاهای آموزشی با کمیت و کیفیت مناسب به خرج نداده، بلکه در مواردی همّت خود را مصروف احداث مدارس در دیگر کشورها با استفاده از اعتبارات ملی می سازند.

علی احمدی

۵ مهرماه ۹۸